Het stamwortgehalte geeft aan hoeveel suikers er in het wort zit. De waarde wordt gemeten voordat de vergisting heeft plaatsgevonden. Hoe hoger het stamwort, hoe meer suikers het wort bevat.
In tegenstelling tot het soortelijk gewicht wordt het stamwort in graden Plato (°P) aangegeven. Het meten van het stamwort wordt voor de vergisting gedaan. Overigens hoeft een hoger stamwortgehalte niet te betekenen dat het bier ook daadwerkelijk zwaar in alcohol is. Het wort kan namelijk ook ook uit een grote hoeveelheid onvergistbare suikers bestaan.
In het kort
- Het stamwortgehalte is de hoeveelheid suikers en andere vaste stoffen in het wort (ongegist bier) voordat de gisting begint.
- Het gehalte wordt gemeten in graden Plato (°P), waarbij 1 °P staat voor 1 gram vaste stof per 100 gram vloeistof.
- Voor brouwers is het stamwortgehalte cruciaal om het uiteindelijke alcoholpercentage van het bier te berekenen (door het te meten vóór en na de gisting).
- Lichtere bieren zoals pilsners hebben een lager stamwortgehalte, terwijl zwaardere bieren zoals quadrupels een hoger gehalte hebben.
- De Douane gebruikt het stamwortgehalte om de accijnsklasse van het bier te bepalen, wat invloed heeft op de belasting die betaald moet worden.
Wat is het stamwortgehalte
Het stamwortgehalte is de hoeveelheid suikers en andere vaste stoffen in het wort. Dit wort is overigens onvergist, dus het extractiegehalte wordt bepaald voor de uiteindelijke vergisting. Een hoger gemeten stamwortgehalte betekent niet automatisch een hoger alcoholpercentage. Het wort bevat mogelijk ook een hogere hoeveelheid onvergistbare suikers bevatten.
Over het algemeen genomen zal een pilsner een lager stamwortgehalte bevatten en een quadrupel juist weer een hoger gehalte.
We meten het stamwortgehalte in graden Plato (°P). Deze schaal is genoemd naar de wetenschapper Fritz Plato. Plato heeft omstreeks 1900 een bestaande methodiek (Brix ofwel °Bx) om het suikergehalte (stamwortgehalte) van een vloeistof te berekenen verbeterd.
1 °P = 1 gram vaste stof per 100 gram vloeistof.
Een stamwort van 6 °P betekent dat 100 gram wort 6 gram suiker bevat.
Wat kun je met het stamwortgehalte?
Het getal in plato kunnen we bijvoorbeeld gebruiken om het alcoholpercentage van het bier te berekenen. Door voor en na de vergisting de waarde te meten, kunnen we uitrekenen hoeveel procent alcohol het bier ongeveer bevat.
Het stamwortgehalte kun je bepalen met een hydrometer of een refractometer. In sommige gevallen moet de waarde omgezet worden en soms geven de hulpmiddelen de waarde al aan in de juiste schaal.
Mocht je nu een refractometer of hydrometer hebben dat de waarde weergeeft op basis van het soortelijk gewicht, dan kun je volgende formule gebruiken om de waarde om te rekenen naar plato.
plato ≈ ( SG – 1000 ) / 4
Voorbeeld: Ik heb een SG van 1040 dat wordt ( 1040 – 1000 ) / 4 = 40 / 4 = 10 °P
Bereken zelf het stamwortgehalte
Het stamwort en accijns
De belastingdienst en dan met name de douane is erg geïnteresseerd in het stamwortgehalte van het bier. Ze gebruiken dit namelijk om te bepalen in welke accijnsklasse het bier valt. Hoe lager het stamwort, hoe lager deze accijns zal zijn.
Voor 2015 waren de categorieën Cat I, II, III en S. Soms zie je op flesjes bier nog een waarde in dit stelsel staan. Maar het benoemen van de categorie is eigenlijk niet meer nodig; het draait gewoon om het stamwortgehalte.
| Categorie | Stamwortgehalte |
|---|---|
| Cat. A / Cat III | 7 °P en lager |
| Cat. B / Cat II | 7 °P tot 11 °P |
| Cat. C / Cat I | 11 °P tot 15 °P |
| Cat. D / Cat S | 15 °P of hoger |
Voor elke categorie, dus eigenlijk de waarde in plato, gelden weer andere tarieven. Bij een pilsner zal de accijns dus iets lager liggen, dan bijvoorbeeld een tripel of quadrupel.
Het was vooralsnog in Nederland echter niet toegestaan om het stamwortgehalte te vermelden op het etiket. De consument kan de waarde verwarren met het alcoholpercentage. In plaats daarvan werd dus de accijnscategorie getoond.
In landen als België daarentegen is in veel gevallen het stamwort juist wel terug te vinden op het etiket. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor bier uit landen als Tsjechië.
Veelgestelde vragen over het stamwortgehalte van bier
Het stamwortgehalte is het percentage opgeloste stoffen in het wort vóór de vergisting, voornamelijk suikers. Deze suikers worden later omgezet in alcohol en koolzuur. Het getal geeft dus een indicatie van hoe zwaar het bier wordt.
Brouwers meten het stamwortgehalte met een hydrometer of refractometer. De waarde wordt vaak uitgedrukt in graden Plato of als soortelijk gewicht (SG). Hoe hoger de waarde, hoe meer suikers in het wort zitten.
Een hoger stamwortgehalte betekent meestal meer suikers en dus een hoger alcoholpercentage na vergisting. De gist zet de suikers om in alcohol en CO₂. De begin- en eindmetingen bepalen samen het alcoholgehalte.
Het soortelijk gewicht is een meting van de dichtheid van het wort, terwijl stamwortgehalte de concentratie opgeloste stoffen aangeeft. Beide waarden hangen sterk met elkaar samen. Graden Plato en SG zijn verschillende manieren om hetzelfde te beschrijven.
Vooral Duitse en Tsjechische bieren geven het stamwortgehalte aan in graden Plato. Het zegt iets over de zwaarte en het karakter van het bier. Bij sommige bierstijlen is het zelfs onderdeel van de classificatie.
De % aangegeven op het gemiddelde flesje gaat over abv niet over plato. Er zijn er maar weinig die graden plato op het flesje hebben staan aangezien dit ook lang verboden is geweest. Als de 8 bij Rochefort voor plato zou staan dan zou er maar zn 3 a 4% alcohol in zitten. Dit is echter niet het geval, het bedraagt namelijk 9.2% abv.
Dank je wel voor je reactie. Ik weet niet meer welke bron ik heb gebruikt voor de Rochefort vergelijking (reden om die bewering helemaal weg te halen).