Een onmisbaar hulpmiddel bij het brouwen van bier is misschien toch wel de hydrometer. Hiermee is het namelijk mogelijk om het soortelijk gewicht (SG) te bepalen. En met dat SG bepaal je de voortgang en het alcoholpercentage.
Bij het brouwen van ons bier willen we van tijd tot tijd toch wel weten wat het soortelijk gewicht is. We kunnen deze waarde eenvoudig zelf meten met behulp van een hydrometer, geschikt voor bier. Door een kleine hoeveelheid van het wort af te tappen kunnen bepalen wat op dat moment het soortelijk gewicht is.
Hetzelfde trucje is natuurlijk ook uit te halen tijdens de vergisting. In dit geval nemen we een monster van het jongbier om daarbij het SG te meten. Is de waarde drie dagen hetzelfde en ligt dit rond de te verwachten eind-sg dan ben je klaar om te gaan bottelen.
Wat is een hydrometer?
De hydrometer is een instrument om de dichtheid van een bepaalde vloeistof, zoals bier, te meten. Het ziet er eigenlijk uit als een soort van dobber. Op deze dobber staat een schaalverdeling, meestal in de waarde SG. De meeste hydrometers hebben een bereik van 980 tot 1.150 SG.
Er zijn ook hydrometers vergelijkbaar waarbij de schaal in plato wordt aangegeven. Persoonlijk zou ik de voorkeur hebben voor eentje die echt de SG waarde heeft. Dat rekent in mijn optiek namelijk toch wat makkelijker. Zeker ook als je recept uitgaat van een bepaalde waarde weergegeven in SG. Dit scheelt weer omrekenen.
Kleine tip: Een hydrometer is vrij fragiel en het is daarom aan te bevelen om een reserve in huis te hebben. Mocht de hydrometer stuk gaan, dan heb je namelijk altijd nog een mogelijkheid om metingen van het bier uit te voeren met het reserve exemplaar.
Zo gebruik je een hydrometer bij het bier brouwen
Vul eerst een maatglas met het wort of jongbier. Tijdens het brouwen zelf kun je de vloeistof het beste laten afkoelen. Als je meet tijdens de vergisting dan hoef je niets te doen wat betreft de temperatuur.
Wanneer je het maatglas hebt gevuld is het tijd om de dobber in de vloeistof te laten zakken. Kijk nu naar het oppervlak, dus daar waar het bier (in wording) de hydrometer raakt. Dit is de waarde van de meting.
Let op: Over het algemeen werkt een hydrometer het beste op een vloeistof dat zo’n 20 graden celsius is. Dit is namelijk de geijkte temperatuur. Controleer het hulpmiddel voor gebruik met water op de geijkte temperatuur.
We vullen een ‘maatbeker’ met daarin een het wort of jongbier. Vervolgens voegen we de hydrometer aan het bier in wording toe. Hoe dieper de meter zakt, hoe lager de dichtheid is.
De hydrometer zal op basis van de dichtheid blijven drijven. Op het punt dat de meter het bier raakt is een getal af te lezen. Dit is de waarde die we nodig hebben.
Op basis van het SG zijn we onder andere in staat om het alcoholpercentage te berekenen. Daarnaast kunnen we het verloop van de vergisting bijhouden.
De meeste hydrometers zijn geijkt om metingen uit te voeren op een bepaalde temperatuur. Als deze temperatuur hoger of lager is dan de geijkte temperatuur, dan kan de gemeten waarde afwijken.
Het kan dus zijn dat de gemeten waarde gecorrigeerd moet worden. Dit is iets om rekening mee te houden.
Bij het brouwen van bier kunnen we een hydrometer gebruiken om de voortgang van het maischen te meten. We moeten de vloeistof laten afkoelen tot de geijkte temperatuur. Na het aflezen van het SG kunnen we de vloeistof teruggooien in het wort.
Ook na het koken kunnen we het SG nogmaals bepalen. Het gebruikte monster kan dan beter niet teruggegooid worden als het wort is afgekoeld. Dit in verband met risico op infectie.
Tijdens de vergisting gebruiken we de meter om te kijken of de vergisting is voltooid. Door bij het einde over meerdere dagen te meten wordt inzichtelijk of het gist klaar is.
Hydrometer vs. refractometer bij het bier brouwen
Bij het brouwen zelf vind ik het toch wel fijner om een refractometer te gebruiken. Het voordeel daarvan is namelijk dat er voor elke meting slechts enkele druppels wort nodig zijn.
Daarnaast koelen deze druppels sneller af dan een maatbeker vol met heet wort. Een meting is daarom dus sneller en naar mijn idee ook nauwkeuriger uit te voeren.
Tijdens de vergisting gebruik ik echter weer een hydrometer om zo de waarde van het bier te bepalen. Dit komt omdat de alcohol ervoor zorgt dat het lastiger is om te rekenen met een refractometer. Alcohol zal het licht namelijk anders breken. Er zijn, volgens mij, wel formules om deze afwijking te corrigeren, alleen heb ik me daar nog niet in verdiept.
Hydrometer temperatuur corrigeren
De gemeten waarde kan afwijken als het wort warmer is dan de geijkte temperatuur. De meeste hydrometers zijn namelijk geijkt op 20 graden celsius. Om de gemeten waarde te corrigeren naar de geijkte temperatuur, kun je de onderstaande tool gebruiken
4 reacties op “De hydrometer, zo gebruik je hem bij het brouwen van bier”
Ik heb de hydrometer altijd tot 210 ml gevuld en daarna de dobber erin laten zakken. Is dit wel correct?
Zolang de hydrometer de bodem niet raakt is het prima.
Soms is de wort nog troebel. Heeft dat invloed op de dichtheid van je wort en dus op de hoogte van je SG?
De invloed van de deeltjes die het wort troebel maken is voor zover ik weet echt minimaal. Je zou het eventueel kunnen laten bezinken voordat je gaat meten.