De kroon op je brouwdag is toch wel dat geslaagde biertje. Om te weten of het brouwen van het recept echt goed is gelukt wil je zeker ook wel het weten hoeveel alcohol er in het biertje zit. Maar hoe kun je nu zelf het alcoholpercentage berekenen?
Het alcoholpercentage is eigenlijk op elk bieretiket wel terug te vinden. Over het algemeen ligt het percentage tussen de 5 en 10%. Dankzij het getal weet je wat je kan verwachten van het biertje als je deze gaat drinken. Het percentage is tevens ook een parameter in de definitie van een bierstijl. Niemand zal snel een tripel verwachten met 2% in alcohol en een Session IPA van 8% is ook vreemd.
Ga je brouwen met een recept dat je hebt ingevoerd in brouwsoftware, dan hoef je eigenlijk niet eens moeite te doen om zelf het alcoholpercentage te bereken. Een programma als brewfather doet dat wel namelijk al voor je. Natuurlijk moet je wel een begin SG en een eind SG opgeven, maar dat is het eigenlijk dan wel.
Wat heb je nodig om het alcoholpercentage te bereken?
We hebben een meting van de dichtheid nodig vóór vergisting en een meting hiervan na de vergisting. De dichtheid wordt gemeten als zijnde soortelijke gewicht ook wel afgekort als SG. De begin waarde oftewel het begin SG bepalen we na het koken, eigenlijk voordat we de gist gaan toevoegen. Hoe hoger het aantal suikers in je wort, hoe hoger deze SG-waarde zal zijn.
We laten de gist vervolgens zijn werk doen en na een tijdje zal deze inactief worden. De suikers raken namelijk op en dus er is voor de gist niets meer over om om te zetten. We kunnen nu het eind SG gaan bepalen. De dichtheid zal nu lager zijn, want er zijn minder suikers.
ADVERTENTIE
Hoe meet je nu het SG?
We kunnen deze dichtheid overigens bepalen met een hydrometer of refractometer. Een hydrometer is een dobber dat je toevoegt aan ‘maatbeker’ met daarin een sample wort. De hoogte van de dobber bepaalt vervolgens de SG-waarde.
De hydrometer, zo gebruik je hem
Het gebruik van een refractometer is tijdens het brouwen zelf wat makkelijker, want je hebt minder wort nodig. Met een paar druppels zie je de waarde in SG. De kosten van een goede refractometer liggen met zo’n kleine 30 tot 40 euro best wel wat hoger dan die van een hydrometer.
Nadeel van een refractometer is dat deze minder nauwkeurig is als het wort alcohol bevat en die ontstaan dus tijdens de vergisting. Overigens zijn er formules om de onnauwkeurige waarde om te rekenen naar wat het wel moet zijn.
Hoe bereken je het alcoholpercentage?
Zoals de titel al aangeeft zijn er eigenlijk slechts drie stappen te nemen om het alcoholpercentage te berekenen. En om eerlijk te zijn heb ik de eerste twee stappen al een klein beetje weggegeven. We hebben een startpunt en een eindpunt nodig. Beiden uitgangspunten gebruiken we vervolgens om er een formule op los te laten.
Disclaimer: Overigens geeft het berekenen van het alcoholpercentage slechts een indicatie. Het is namelijk geen exacte wetenschap, maar huis,- en tuin scheikunde.
Stap 1: Begin SG bepalen
Als je klaar bent met het koken van je wort, dan is het een goed moment om je begin SG te bepalen. Schrijf deze waarde op. Bijvoorbeeld in je logboek of in brewfather.
Stap 2: Eind SG bepalen
Als de vergisting klaar is en je gaat bottelen, dan neem je nog wat van het in bier veranderde wort. De waarde die je dan meet is het eind SG.
Stap 3: Het alcoholpercentage berekenen
We hebben een begin SG en een eind SG. Hier laten we nu een formule op los. Het berekenen van het alcoholpercentage geeft overigens slechts een indicatie.
Formule:
alcoholpercentage ≈ ( ( begin SG – eind SG ) * 131,25 )
Als je eventuele hergisting op de fles wilt berekenen, dan kun je overigens 0,4 optellen bij het alcoholpercentage. In de meeste gevallen wil je dit gewoon doen, want we pasteuriseren het bier niet en gaan door de toevoeging uit van hergisting op de fles.
ADVERTENTIE
De formule in de praktijk
Om de formule tot leven te brengen. Ik heb een bier gebrouwen en heb aan het begin een SG waarde van 1,065 gemeten. Na vergisting stond mijn hydrometer op 1,019. De berekening wordt dan als volgt:
Resultaat:
alcoholpercentage ≈ ( ( 1,065 – 1,019 ) * 131,25 ) = 6,04%
Ik heb nu dus simpel berekent hoeveel alcohol mijn zelfgebrouwen drank bevat. Ga ik nog hergisten op fles dan kom ik dus uit op zo’n 6,44%.
Zelf het alcoholpercentage berekenen?
Ik heb een kleine tool voor je om simpel het alcoholpercentage te berekenen. Dit gaat natuurlijk met de bovenstaande formule als basis. Enjoy!
Enkele veelgestelde vragen of het alcoholpercentage
Het kan je natuurlijk overkomen dat je bent vergeten om het begin SG te bepalen. In dat geval wordt het erg lastig om het alcoholpercentage nog te berekenen.
Dat kan zeker. In dat geval is je brouwzaalrendement hoger of lager dan waar het recept van uit is gegaan. Hierdoor zal je eindigen met een zwaarder of juist lichter biertje.
In de formule wordt 131,25 gebruikt, maar waar komt dat ‘magische’ getal vandaan? Dit getal is de som van een aantal factoren. Oorspronkelijk moeten we het verschil tussen het begin en eind SG vermenigvuldigen met: 1,05 * 100 / 0,80.
Hierbij staat de 1,05 voor het aantal gram gemaakte ethanol dat per gram koolstofdioxide vrijkomt tijdens de vergisting. De 0,8 staat voor de geschatte dichtheid van ethanol. Deze 0,8 is nodig om het alcohol naar gewicht (ABW) om te rekenen naar alcohol per volume (ABV). De 100 zorgt ervoor dat er een percentage uitkomt.
De som van 1,05 * 100 / 0,8 is 131,25 en dat is het getal dat we in de uiteindelijke formule gebruiken.
De bovenstaande formule geeft slechts een indicatie. Het gaat hier dus echt om amateur scheikunde. Wil je echt precies gaan meten, dan kun je geavanceerde apparatuur aanschaffen.
Het bedrijf Anton Paar heeft bijvoorbeeld de Easydens. Hiermee bepaal je met enkele druppels het alcoholpercentage. De investering van zo’n 400 euro staat overigens in sterk contrast met die van een hydrometer / refractometer.
Mijn tips voor de beginnende brouwer
Als je zelf thuis begint met het brouwen van bier komt er misschien best wel veel nieuwe informatie op je af. Over de jaren heen ben ik verschillende tools en dingen gaan gebruiken. Hierbij mijn tips:
Gebruik (goede) brouwsoftware. Dit helpt je namelijk goed met het maken van je recepten. Daarnaast maakt het je brouwdag inzichtelijk. Een online dienst die ik graag mag gebruiken is brewfather.
Er zijn best veel webshops waar je brouwspullen kunt inslaan. Ik heb zelf wel goede ervaringen met brouwland. Het is een Belgische webwinkel, maar ze hebben ook een fysieke winkel. Verzending is over het algemeen vrij snel, dus je hoeft niet lang te wachten op de je spullen.
Verder heb ik nog wat tips en bronnen voor je op een rijtje gezet. Hopelijk helpt deze pagina je verder in het zetten van de eerste stappen in het brouwen van bier.
2 reacties op “Het alcoholpercentage berekenen in 3 stappen”
waar komt de 131,5 vandaan, die vermenigvuldigd wordt met de begin – eind SG?
Dit is een goede vraag en het antwoord haalt meteen een klein foutje uit de formule. 131,5 had eigenlijk 131,25 moeten zijn. Het antwoord zit hem in het vereenvoudigen van de formule:
Oorspronkelijk is deze ( Begin SG – Eind SG ) * 1,05 * 100 / 0,80
1,05 staat voor het aantal gram gemaakte ethanol dat per gram koolstofdioxide vrijkomt tijdens de vergisting.
0,80 staat voor de geschatte dichtheid van de ethanol die nodig is om het alcohol naar gewicht (ABW) om te rekenen naar alcohol per volume (ABV).
100 is om het naar een percentage te berekenen.
1,05 * 100 / 0,8 = 131,25
Op basis van bovenstaande zal ik het artikel met deze informatie aanpassen. Dank je wel!
Hallo Andy,
Hele leuke site met veel info.
Waar ik vaak op zit te lezen.
Wout uit houten
Ik brouw sinds kort heb ook een arsegan brouwketel aangeschaft, en ben nu een fermenteerkast aan het maken.
Als alles klaar is gaan we weer brouwen.
Dank je wel, Wout 🙂 Veel brouwplezier gewenst in ieder geval!
Moet de 131,25 niet 0,13125 zijn? Mijn percentage wordt zo wel heel hoog! Of zie ik het verkeerd!
Als je de SG-waardes als duizendtal hebt, dan is 0,13125 inderdaad de juiste waarde om te gebruiken.
Ik met peren aan het vergisten en heb alleen een SG getal van1100,eindresultaat,wat nu,hoe bereken ik nu het alchohol percentage?
Het is een lastige als er tussentijds suikers zijn toegevoegd. Ik zou denk ik gemeten hebben voor het toevoegen van het fruit. Dan kun je het alcoholpercentage op dat moment uitrekenen en vervolgens het alcoholpercentage erna en dan bij elkaar optelllen.
Als ik me bier 1% zwaarder wil hebben hoeveel suiker voeg ik toe per liter? Groeten Sjaak
Ik schat dat je zo’n 8 punten moet stijgen, dus dat is 20 gram per liter wort verwacht ik. Check ook deze post over SG correctie voor verdere details
Ik dacht dat het begin (SG – eind SG) x 0,135 was🧐. In het voorbeeld kom ik uit op 6,21% +- ongeveer een half procentje hergisting = 6,71%. Ik heb de gegevens van (voornamelijk) hobbybrouwen forum, maar ik kan het uiteraard ook mis hebben 😉. Ikzelf ben meestal vrij lui, ik meet het in brewfather, daarna met de brewbrain float (dan weet ik ook wanneer de vergisting is afgelopen), en daar neem ik het gemiddelde van. Verder leuke website en interessante brouwsels! Leuk voor het opdoen van inspiratie, keep up the good work!👍🏻
Dank je wel voor je reactie en complimenten! Ik ben in mijn zoektocht verschillende formules tegengekomen en ben bij deze blijven hangen. Overigens gebruik ik zelf tegenwoordig ook gewoon brewfather om het voor me uit te laten rekenen. En ik vermoed dat de formule die daar gebruikt wordt ook weer ietsje anders is.