Als je het bier gaat bottelen dan voeg je vaak een kleine hoeveelheid bottelsuiker toe. Hierdoor krijgt het bier de gewenste hoeveelheid koolzuur en dat is wat je wilt.
Vaak lijkt het bier na het vergisten al klaar te zijn, maar niets is minder waar. Er mist namelijk wat prik op het uiteindelijk bier. Gelukkig blijft er een kleine hoeveelheid gist achter in het bier, deze kun je activeren door het toevoegen van wat suiker bij het bottelen van bier.
De toevoeging van bottelsuiker is voor de meeste hobbybrouwers onmisbaar om hergisting op de fles voor elkaar te krijgen. Het is wel zaak om voldoende suiker toe te voegen, te weinig geeft je namelijk plat bier en teveel suiker resulteert in flesbommen.
In het kort
- Bottelsuiker (sucrose, glucose of kandijsuiker) wordt na de hoofdvergisting aan het bier toegevoegd om de achtergebleven gist te activeren. Dit zorgt voor hergisting op de fles, wat de gewenste hoeveelheid koolzuur (CO₂) in het bier creëert.
- Het vinden van de juiste balans is cruciaal: te weinig suiker geeft plat bier, te veel suiker leidt tot te hoge druk, met het risico op flesbommen (ontploffende flessen).
- De algemene aanbeveling is 5-8 gram per liter, afhankelijk van de bierstijl en de gewenste CO₂-volumes. Zware bieren zoals Tripel vragen 8 g/l, terwijl Porters en Stouts ongeveer 5 g/l nodig hebben.
- De benodigde hoeveelheid kan nauwkeurig worden berekend met een formule die rekening houdt met het rest-CO₂ (afhankelijk van de biertemperatuur). Het is het beste om de suiker op te lossen in gekookt water en deze oplossing gelijkmatig door de hele batch te mengen vóór het bottelen, in plaats van per fles te doseren.
- Na het bottelen moeten de flessen 1-2 weken rechtop bij kamertemperatuur (ca. 20°C) bewaard worden voor de hergisting. Daarna moeten ze koel bewaard worden zodat het koolzuur goed in het bier oplost.
Wat is bottelsuiker?
Bottelsuiker is gewone suiker (sucrose), glucose of kandijsuiker dat je bij het bottelen van bier toevoegt. Door de toevoeging van de suiker zal het restantje gist in het bier actief worden en daarbij de toegevoegd suiker omzetten in CO₂, dat mooi oplost in het bier.
Voor een thuisbrouwer is het toevoegen van bottelsuiker de manier om koolzuur op fles te krijgen. Vergelijk je het met een professionele brouwerij dan werkt het wel anders, want daar zal juist gekozen worden voor het geforceerd carboniseren, waarbij CO₂ wordt toegevoegd uit fles.
Waarom bottelsuiker gebruiken?
Het toevoegen van de suiker zorgt voor een natuurlijk koolzuur in de fles dat zich mooi aan het bier zal binden. Daarbij verbetert het de schuimvorming en daarmee ook het mondgevoel. Wel moet het bier nog iets verder rijpen. Zeker bij zwaardere bieren vergt het wat tijd voor er voldoende koolzuur op fles zit. De gekozen suiker kan overigens wel subtiele smaakverschillen geven. Zelf maak ik voornamelijk gebruik van kristalsuiker, deze is wat mij betreft vrij neutraal.
Welke soorten suiker kun je gebruiken?
Je kunt voor verschillende soorten suikers kiezen om mee te bottelen. Zo kun je prima kristalsuiker gebruiken als bottelsuiker.
| Suiker | Vergistbaarheid | Smaakimpact | Opmerkingen |
|---|---|---|---|
| Kristalsuiker | 100% | Neutraal | Standaard keuze |
| Glucose (druivensuiker) | 100% | Neutraal | Lost snel op |
| Kandijsuiker | 95–100% | Licht karamelig | Voor Belgische stijlen |
| Honing | 90–95% | Aromatisch | Moeilijk te doseren |
Er zijn ook zogeheten carbonation drops verkrijgbaar, hierbij geef je elke flesje de juiste hoeveelheid bottelsuiker. Werkt erg handig bij kleinere batches, wel duurder dan gewoon bottelsuiker toevoegen.
Hoeveel bottelsuiker heb je nodig?
Je wilt de juiste balans hebben bij het toevoegen van bottelsuiker. De hoeveelheid hangt dus af van de bierstijl en daarmee ook van de gewenste koolzuurdruk (CO₂-volumes). Over het algemeen is een hoeveelheid van 5-8 gram per liter aanbevolen. Een Belgische tripel doet het goed op 8 gram per liter en een stout of porter vraagt juist om 5 gram per liter.
Het is ook goed om te weten dat de temperatuur van het bier ook meespeelt. Zo is er altijd restkoolzuur aanwezig, een deel zal tijdens het overhevelen verdwijnen. De hoeveelheid restkoolzuur is wel weer afhankelijk van de temperatuur. Zo bedraagt deze bij 20 °C ongeveer zo’n 0,85 volumes bedraagt en is deze bij 10 °C circa 1,2 volumes.
| Bierstijl | Suiker per liter |
|---|---|
| Belgische bierstijlen | 3,0 en 5,0 gram |
| Britse ales | 1,5 en 3,5 gram |
| Amerikaanse ales | 4,0 en 6,0 gram |
| Porters en stouts | 2,5 en 4,5 gram |
| Ondergistende bieren | 4,0 en 6,0 gram |
Bottelsuiker berekenen
In principe hoef je zelf niet te berekenen hoeveel je nodig hebt zo zijn er online verschillende calculators, Bijvoorbeeld die van Brewer’s Friend.
Wil je het echt zelf berekenen dan kun je dit eenvoudig doen met de volgende formule:
Suiker (gram / liters ) = (doel CO₂ – rest CO₂) x 4,01
De 4,01 is de constante die aangeeft hoeveel gram suiker per liter nodig is om 1 volume CO₂ te produceren. Ga je uit van 20 liter bier, dan bevat deze bij 20 °C nog ongeveer 0,85 volumes CO₂. Dit is dus de hoeveelheid koolzuur dat al is opgelost na de vergisting. Als je 2,4 volumes CO2 wilt dan kom je op het volgende uit:
(2,4 – 0,85) * 4,01 = 6,21 gram suiker per liter.
Tip: ga je met suiker in de weer ga dan altijd uit van een weegschaal dat werkt veel preciezer dan lepels of maatschepjes.
Wanneer en hoe voeg je bottelsuiker toe?
Wat betreft het toevoegen van de bottelsuiker heb je een aantal opties. Zo kun je de suiker oplossen in een kleine hoeveelheid gekookt water, deze laat je vervolgens afkoelen en meng je daarna met het jongbier voordat je het gaat bottelen. Goed alternatief is het gebruiken van een doseerspuit, hierbij voeg je overal dezelfde hoeveelheid suikeroplossing toe per flesje.
Het is beter om de bottelsuiker niet per fles te doseren, tenzij het om een kleine batch gaat. Doseer vooral ook niet op de gok met een lepeltje pf amaatschepje.
Voeg je de suikeroplossing toe bij het overhevelen, dan kun je ervoor kiezen om zachtjes te roeren om het zo gelijkmatig te verdelen. Let er wel op dat je geen zuurstof inbrengt, want dan loop je kans op een oxidatie. Dit is een smaakafwijking waarbij je bier metalig smaakt.
Enkele veelgemaakte fouten
Een aantal foutjes heb ik hierboven al beschreven, maar hierbij nog een keer voor de volledigheid
- Te veel suiker toevoegen: dit geeft te veel druk en daarmee loop je risico op ontploffende flessen.
- Suiker onvoldoende oplossen: hierbij krijg je een ongelijk verdeelde carbonisatie. De ene fles heeft teveel suiker, terwijl de andere te weinig suiker heeft.
- Te vroeg bottelen bij einde vergisting: Er is mogelijk nog suiker aanwezig en de gist is eigenlijk nog actief. Hierbij krijg je met de toegevoegde suiker over-carbonisatie.
Opslag en hergistingstijd
Nadat je het bier hebt gebotteld bewaar je de flessen 1–2 weken bij kamertemperatuur (rond 20 °C) voor hergisting. Vervolgens bewaar je de flessen koel, zodat het koolzuur mooi in het bier oplost.
Veelgestelde vragen over bottelsuiker
Na het bottelen duurt de hergisting meestal 1 tot 2 weken bij kamertemperatuur (rond 20 °C). Zwaardere bieren kunnen iets langer nodig hebben. Daarna is het slim om de flessen koel te bewaren zodat het koolzuur goed oplost.
Het beste is om één suikeroplossing te maken voor de hele batch en die gelijkmatig door het bier te mengen voordat je bottelt. Per fles doseren is onnauwkeurig en kan leiden tot verschillen in koolzuurdruk tussen flessen.
Ja, dat kan, maar alleen als er nog restsuikers aanwezig zijn in het bier en de vergisting bewust eerder is gestopt. Dit vraagt veel ervaring en controle, want het risico op overcarbonatie of platte bieren is groot. Voor hobbybrouwers is bottelsuiker de veiligste keuze.
Ja. Hoe warmer het bier, hoe minder restkoolzuur het bevat, en dus hoe meer suiker je nodig hebt. Bij koud bier is er al meer CO₂ opgelost en kun je juist minder suiker gebruiken.
Zet de flessen rechtop op een donkere plek bij kamertemperatuur tot de hergisting klaar is. Na twee weken kun je ze koel bewaren (10–15 °C). Vermijd temperatuurschommelingen, want dat vertraagt de koolzuurvorming.
