Hop in bier, een compleet overzicht van dit ingrediënt

Naast water en mout is hop een van de ingrediënten in het bier dat karakter geeft. We gebruiken hop al een tijdje bij het brouwen van bier, maar wat is het nu eigenlijk?

Hop (Humulus lupulus)

De hopplant is een tweehuizige plant, dus je hebt een vrouwelijke en een mannelijke plant. Het is verder een vaste plant en geeft bloemen oftewel hopbellen. De vrouwelijke bloemen worden voornamelijk gebruikt bij de bereiding van bier. Het is bovendien als hopteler belangrijk dat mannelijke bloemen niet in de buurt van de vrouwelijke hopplant komen. Je wilt namelijk bevruchting voorkomen, omdat dit geen positief effect heeft op het bier.

In de hopbellen zitten lupulinekorreltjes. Deze korreltjes bevatten onder andere alfazuren en bètazuren. Deze zuren zorgen weer voor de bekende bitterheid van het bier. Door het hop gedurende een bepaalde periode mee te koken gaan de zuren isomeren en daardoor lossen deze makkelijker op in het hete wort. Het koken van het wort is dus een belangrijke stap in de productie van bier.

Daarnaast bevat de lupuline esters die zorgen voor aroma en smaak. Deze komt uiteindelijk terug als een bepaald aroma (bijvoorbeeld citrusachtig) en als bitterheid.

Waarom gebruiken we eigenlijk hop in bier?

Vroeger werden hopbellen voornamelijk gebruik vanwege de conserverende werking. Door het gebruik ervan kon het bier langer bewaard worden en dat was ideaal.

Door het toevoegen van (extra) veel hopbellen is volgens zeggen de IPA ontstaan. Dankzij de betere houdbaarheid kon het bier namelijk een langere zeereis ondergaan zonder te bederven. Helemaal zeker is deze theorie niet, veel bewijzen zijn er namelijk niet (meer).

Vandaag de dag zijn IPA’s goed gehopt en gek genoeg is het advies om deze juist zo vers mogelijk te drinken, omdat anders de aroma’s vervliegen en de hoppigheid dus zal afvlakken. Best ironisch eigenlijk.

De functie van hop is dus vooral om het bier het langer houdbaar te maken, daarnaast geeft het bitterheid en aroma’s aan het bier.

De voorloper van hop: gruit

Voordat brouwers hopbellen gingen gebruiken bij het brouwen van bier werd voornamelijk gruit gebruikt. Dit is een kruidmengsel bestaande uit onder andere gagel en andere kruiden.

Rond de middeleeuwen zijn brouwers langzaam overgestapt op het gebruik van hopbellen. Ze kwamen er namelijk achter dat het bier hierdoor langer houdbaar bleef. Het gebruik van gruit werd langzaam minder en uiteindelijk werd overgestapt op hopbier.

Hop voor de aroma’s en bitterheid

Hop komt dus in verschillende soorten en elke soort heeft zijn eigen aroma en toepassing. We kennen eigenlijk een drietal toepassingen:

• aromahop
• bitterhop
• dubbeldoelhop

De aromahop zorgt voor de meeste smaak en aroma’s. Deze komen bijvoorbeeld terug als een citrusachtig, tropisch fruitachtig of een harsachtig aroma.

Bitterhop, zorgt ervoor dat bier bitterder wordt. Dit komt door de alfazuren. Hoe meer alfazuren, hoe bitterder het bier zal worden.

Dubbeldoelhop ligt in het midden van aroma, – en bitterhop en heeft dus beide eigenschappen. Je kunt deze gebruiken om zowel bitterheid als aroma aan je bier te geven.

Welke aroma’s heeft het hoppige goed?

Hopbellen (en pellets) geven verschillende aroma’s en elke hopsoort heeft weer een ander smaakprofiel. De aroma’s die hoppen afgeven zijn onder andere: bloemig, floraal, citrus, donker fruit en een harsig of grassig aroma.

De toevoeging van verschillende soorten hop kan dus zorgen voor een mooi en complex smaakpallet. Ook het moment waarop je de hop toevoegt aan het wort bepaalt hoeveel aroma’s je er uit kunt halen.

Het alfazuur en de bitterheid

Een belangrijke waarde in het gebruik van hop is het alfazuurpercentage. Dit percentage geeft aan hoeveel bitterheid de hop kan afgeven. Op basis van het percentage kan een brouwer dus berekenen hoe bitter het bier gaat worden. Deze bitterheid wordt weergegeven door een waarde: IBU. Deze afkorting staat voor International Bitterness Unit. Soms wordt de waarde weergegeven in EBU – European Bitterness Unit. Beide waarden betekenen vrijwel hetzelfde.

Hoe bitterder het bier is, hoe hoger de waarde in IBU zal zijn. Je kunt je dus voorstellen dat een India Pale Ale (IPA) een hogere IBU-waarde zal hebben dan bijvoorbeeld een dubbel. Het verschilt dus per bier hoeveel hop je gebruikt.

De bitterheid hangt daarnaast ook af van de tijdsduur van het koken. Hoe langer de toevoeging van de hop meegaat in het koken, hoe meer bittere stoffen er in het wort zullen komen.

Hop komt in verschillende vormen

Hop is verkrijgbaar in een aantal vormen. Dit kan bijvoorbeeld zijn in de vorm van gedroogde bloemen of in de vorm van pellets. Bij het maken van de pellets zijn de gedroogde bloemen samengeperst tot korrels. Het voordeel van pellets is dat deze minder ruimte in beslag nemen.

Een vorm die je hobbybrouwers nog niet echt gebruiken is hopextract. Deze vorm is voornamelijk terug te vinden bij professionele brouwerijen. Het voordeel van hopextract is dat het beter te doseren is. Daarnaast is de hoeveelheid IBU’s (bitterheids index) makkelijker te beheersen.

Hoe bewaar je hop?

Het is het beste om de hop op een koele, droge en donkere plek te bewaren. Een teveel aan vocht, licht of warmte kan de bitterzuren in de hop namelijk afbreken. Om dezelfde reden is het ook beter om de bellen niet teveel bloot te stellen aan zuurstof, omdat dit hetzelfde negatieve effect heeft.

Je kunt hoppen het beste in de vriezer te bewaren. Door het vacumeren verminder je de blootstelling aan zuurstof, zodat de kwaliteit niet heel hard achteruit gaat.

Zelf je hop verbouwen

Als hobbybrouwer is het natuurlijk leuk om zelf een hopplant in de tuin te hebben. Gebruik dan wel de vrouwelijke plant. Het is daarnaast belangrijk om te weten dat het een klimplant is dat vrij vlot groeit. De plant groeit per dag zo’n 10 centimeter. Als je het dus in de gaten houdt, dan kun je de groei goed in de gaten houden. Sommige soorten kunnen bovendien wel 8 meter hoog worden.

Wil je de hopbellen gebruiken in je bier, dan kun je deze in september oogsten, dan zijn de omstandigheden van de hopbellen namelijk het best.

Na het oogsten moeten we de bloemen goed drogen. Dit komt omdat deze voor een groot deel uit water bestaan. Het drogen voorkomt namelijk dat de bloemen gaan rotten en daardoor dus onbruikbaar worden.

Hopvelden over de wereld

Hop wordt op verschillende plekken over de hele wereld verbouwd. Zo komt de bekende hopsoort Saaz uit Tsjechie. In het Hallertau gebied in Duitsland wordt op grote schaal hop gekweekt. De fruitige hopsoorten komen voornamelijk uit Noord Amerika. Het bekendste gebied is daar de Yakima vallei, waar veel kwekerijen te vinden zijn. Verder komen er interessante soorten uit Australië en Nieuw Zeeland.

Dichter bij huis zijn er in België hopvelden te vinden in onder andere Poperinge. Gelukkig is de teelt ook in ons land groeiende. Enkele voorbeelden zijn Brabanthop uit Wilbertsoord en Hogenelst uit Zieuwent (Achterhoek). Door het alsmaar groeiende aantal brouwerijen verwacht ik dat er steeds meer hopkwekers bijkomen.

Naast de professionele teelt kun je ook nog eens wilde planten tegenkomen, bijvoorbeeld als je een wandeling maakt. De hopbellen van deze planten zijn natuurlijk gewoon te oogsten, maar helaas is het niet eenvoudig te zien om welke soorten het gaat. Om deze reden ben je dus nooit zeker of deze hop wel geschikt is om mee te brouwen.

Hop is onmisbaar!

Het is eigenlijk goed om te weten welke eigenschappen een bepaalde hop bevat. Het ene soort heeft een meer wat tropischer smaakpalet, terwijl een ander soort juist meer een bloemig of grassig karakter heeft. Door verschillende hopsoorten te combineren kun je diepte en complexiteit aan je bier toevoegen. Als je het mij vraagt is het daarom dus onmisbaar als ingrediënt in bier.