Bottelen van bier: het complete stappenplan

Na een korte periode wordt het rustiger in het vergistingsvat. Dit betekent maar één ding: de vergisting zit er zo goed als op en we kunnen gaan bottelen. We kunnen beginnen met het afvullen van de flesjes.

---

De laatste stap in het brouwproces is het bottelen van bier. Hierbij ga je het bier afvullen op fles. Dit geeft je uiteindelijk de mogelijkheid om een goed glas bier voor jezelf in te schenken. Laten we eens gaan kijken wat er allemaal bij komt kijken.

Voordat je begint met bottelen

Als je gaat het bier gaat afvullen op fles, meet dan eerst het eind SG. Hiermee kun je namelijk het alcoholpercentage van bepalen. Het is overigens geen exact percentage, maar het geeft een goede indicatie.

Bij het brouwen van bier is vooral één ding belangrijk: ontsmetten. Dit geldt dus ook voor het bottelen. Zorg er daarom voor dat altijd alles wat je gebruikt goed ontsmet is. De bottelemmer, automatische hevelslang, het afvulpijpje, kroonkurken, kroonkurkapparaat en de flesjes. Hierdoor is de kans op besmetting bij hergisting vrijwel nihil.

Wanneer moet je bottelen?

Na 3 tot 4 weken vergisting kun je in principe gaan bottelen. Let wel op. Het ene gist is natuurlijk het andere niet. Zo zullen sommige gistsoorten na 2 weken al klaar zijn terwijl andere soorten iets langer de tijd nodig nodig hebben.

Zoals je ziet is er dus niet echt één lijn te trekken. Het advies is daarom: meten = weten. Als de activiteit in het waterslot vrijwel nihil is, dan meet je het soortelijk gewicht. Blijft dit over meerdere dagen hetzelfde, dan kun je gaan bottelen.

Wat heb je nodig bij het bottelen?

Je kunt het bier bottelen door gebruik van een simpele emmer en een slang. Het nadeel is dat je het bier moet aanzuigen. Het gemak dient de mens: gebruik een (brouwemmer)emmer met een kraantje.

In principe heb je de volgende zaken nodig:

• Bottelemmer, eventueel met kraantje
• Slang om het bier over te hevelen naar de bottelemmer
• Een afvulpijpje
• Flessenspoeler
• Flessenpaal (optioneel)
• Kroonkurkapparraat

Het afvulpijpje

Een ander goed hulpmiddel is het afvulpijpje, deze zorgt ervoor dat het afvullen van bier eenvoudiger gaat. Er zit een stop in het pijpje dat erop gaat als het pijpje wordt opgetild. Het afvullen stopt dus op het moment dat je het pijpje optilt.

In het beste geval past een afvulpijpje op het kraantje van de bottelemmer. Is dat niet geval, dan kun je deze ongetwijfeld met een stuk slang aan het kraantje bevestigen.

De flessenspoeler en flessenpaal

Voor de flessen gebruik ik een tafelmodel flessenspoeler. Door de fles op het apparaat te drukken wordt er met redelijke kracht schoonmaak vloeistof in de fles gespoten.

De flessen zet ik vervolgens weg op een flessenpaal, zodat ze kunnen uitlekken. Een goede flessenpaal kan ruim 80 flessen herbergen, dit is voor een batch van 20 tot 25 liter zeker voldoende. Omdat de flessen in de hoogte worden opgestapeld zal de benodigde ruimte beperkt blijven.

Kroonkurkapparaat

Voor het zetten van de kroonkurken gebruik ik een tafelmodel kroonkurkapparaat. Deze is in mijn ogen stabieler dan een eenvoudig handmodel. Bij laatstgenoemde heeft de fles namelijk een grotere kans om weg te schieten.

Hoeveel bottelsuiker heb je nodig?

Bij het bottelen van bier voeg je suiker toe. Hierdoor treed hergisting op in de fles en komt er koolzuur in het bier.

Elke bierstijl heeft een andere hoeveelheid koolzuur. Over het algemeen genomen kun je tussen de 4 en 7 à 8 gram suiker gebruiken. Wil je weinig koolzuur, dan gebruik je 4 gram en wil je juist veel dan gebruik 8 gram.

Als het preciezer wil uitvoeren, dan kan je gebruik maken van onderstaande tabel (bron: brewersfriend) of je laat het berekenen door brouwsoftware.

Bierstijl	Suiker per liter
Belgische bierstijlen	3,0 en 5,0 gram
Britse ales	1,5 en 3,5 gram
Amerikaanse ales	4,0 en 6,0 gram
Porters en stouts	2,5 en 4,5 gram
Ondergistende bieren	4,0 en 6,0 gram

Hoe voeg je de bottelsuiker toe?

Er zijn een aantal manieren om het suiker in het bier te krijgen. Je kunt deze oplossen in gekookt water en dit water toevoegen aan het jong bier. Dit kan je doen, voordat je het bier gaat overhevelen naar de bottelemmer. Op deze manier zal het goed gemengd worden.

Je kan de suikeroplossing met een spuitje toedienen per fles, je kan de suiker zelfs met een lepeltje aan elke flesje toevoegen of je koopt kleine suikerklontjes die door de flesopening passen.

Mijn voorkeur heeft het oplossen van suiker in heet water en deze vervolgens toevoegen aan de bottelemmer voordat je het bier gaat overhevelen. Op deze manier wordt de suiker goed gemengd.

Gratis tip: gebruik gewoon kristalsuiker uit de supermarkt. Dit werkt namelijk prima als bottelsuiker.

Welke flessen zijn geschikt?

Je kunt beginnen met de welbekende Grolsch beugelflesjes. Deze zijn namelijk best ideaal, want je hoeft deze niet te voorzien van een kroonkurk. Belangrijk is om de fessen wel goed schoon te maken voor een volgende batch.

Ander voordeel van het 45CL formaat is dat het bier makkelijk mee te nemen is om te delen. Voor eigen gebruik kan het formaat misschien net iets te veel van het goede zijn.

Alternatief is het gebruik van de wegwerpflessen van 33 CL. Deze worden veel gebruikt door craft bier brouwerijen. In plaats van weggooien, spoel je deze na gebruik om en indien nodig week je het etiket eraf.

Ik heb ook gezien dat Steinie flessen erg handig kunnen zijn. Dit zijn de flessen die je wellicht kent van Belgische biermerken als Duvel of La Chouffe. Het formaat van de fles leent zich best goed om zonder al te veel aanpassingen in je koelkast te zetten. Erg handig, want je wil de flessen rechtop bewaren in verband met het gistdepot dat op de bodem kan liggen.

Flessen hergebruiken

Waarom flessen kopen als je ze ook kan hergebruiken? Wat ik meestal doe is als ik een biertje heb gedronken is deze direct na gebruik uitspoelen. Op deze manier kan de gist niet aankoeken op de bodem, want eenmaal aangekoekt is het bijna niet meer schoon te krijgen.

Verder week ik het etiket eraf voor zover dat mogelijk is en vervolgens laat ik de flessen een rondje meedraaien met de vaat in de vaatwasser. Op deze manier weet ik vrij zeker dat de flessen goed schoon zijn.

Ik heb overigens gemerkt dat sommige brouwerijen etiketten met een hardnekkige plaklaag gebruiken, deze plaklaag blijft grotendeels achter op het flesje en is lastig te verwijderen. Als het losweken / peuteren te lastig wordt, dan gaat hier een dergelijk flesje de glasbak in.

Ontsmetten en schoon werken

Ik zorg ervoor dat ik altijd met schoongemaakte flessen werk. Ook al komen ze nieuw uit de doos. Mijn principe is dat ik elk risico wil uitsluiten, dus altijd schoonmaken die handel.

Om dezelfde reden maak ik de kroonkurken ook altijd schoon. Vooraf voorkomen is beter dan berouw hebben achteraf.

Flessen afgevuld, wat nu?

Als alle flessen zijn afgevuld, dan zet je deze weg op kamertemperatuur. Het aanwezige gist in het bier zal de bottelsuiker gaan omzetten in koolzuur en een heel klein beetje alcohol nog (dit is ongeveer 0,5%).

Na twee weken is het bier klaar voor consumptie en kun je het drinken. Zet de flessen vooraf koud weg, zodat het koolzuur zich goed kan hechten aan het bier. Anders is de kans groot dat je een enthousiast bierflesje treft.

Heb je dus last van schuimende biertjes? Zet ze dan eerst koel weg en verwijder vervolgens de kroonkurk voorzichtig.

Laat een biertje rijpen

Bij sommige bierstijlen en dan met name de zware bieren is het verstandiger om het bier voor langere tijd weg te zetten. Het gist kan wat moeite hebben om koolzuur te vormen. Open je deze vrij vlot, dan is de kans groot dat er geen druk op zit en je dus met een vrij dood biertje achterblijft.

Door bier voor een tijdje weg te zetten haal je ook het ruwe randje weg. Het bier gaat zich lekker conditioneren en het zal beter worden. Ik moet wel toegeven: dat ik zelf niet brouw omdat ik het bier zo graag wil bewaren, maar juist omdat ik het wil drinken.

Alternatief: Het afvullen op vat

In plaats van flessen kan je er ook prima voor kiezen om het bier te gaan tappen. Hierbij ga je dus afvullen op vat. Er komt hier wel wat meer bij kijken qua investering. Zo heb je namelijk vaten nodig, maar ook koolzuurflessen om prik op het bier te krijgen.

Verder moeten de vaten wel gekoeld worden,om zo een lekker biertje te kunnen tappen. Dit kan overigens wel in een koelkast waarbij er leidingen naar buiten gaan. Het alternatief is een vrieskist ombouwen tot kegerator en zo wordt het mogelijk om meerdere vaten te koelen.

Een groot voordeel dat ik zie bij het afvullen op vat is dat je vrij vlot koolzuur op je bier hebt. Daardoor hoef je dus niet al te lang te wachten voordat je het bier kunt drinken. Wil je hiermee beginnen dan heb je kleine vaatjes van Growlerworks of iets grotere vaatjes van zo’n 5 tot 10 liter. En wat overblijft van de batch kun je alsnog op fles afvullen. Zo heb je een vorm van hybride oplossing.

Samengevat: Hoe moet je bottelen?

1. Meet het eind SG
2. Maak alles goed schoon
3. Bereid de benodigde bottelsuiker voor
4. Hevel het bier naar de bottelemmer
5. Vul de flesjes af
6. Voorzie de flessen van kroonkurk
7. Zet de flessen warm weg