Een onmisbaar hulpmiddel bij het brouwen van bier is misschien toch wel de hydrometer. Hiermee is het namelijk mogelijk om het soortelijk gewicht (SG) te bepalen. En met dat SG bepaal je de voortgang en het alcoholpercentage.
Bij het brouwen van ons bier willen we van tijd tot tijd toch wel weten wat het soortelijk gewicht is. We kunnen deze waarde eenvoudig zelf meten met behulp van een hydrometer, geschikt voor bier. Door een kleine hoeveelheid van het wort af te tappen kunnen bepalen wat op dat moment het soortelijk gewicht is.
Tip voor gebruik: Vul een maatglas met het bier (in wording) en laat de hydrometer erin zakken; lees de waarde af op het punt waar het vloeistofoppervlak de meter raakt.
In het kort
- De hydrometer is een essentieel hulpmiddel voor het brouwen van bier, dat eruitziet als een dobber met een schaalverdeling (meestal in SG of soortelijk gewicht).
- Het wordt gebruikt om de dichtheid van wort of jongbier te meten, wat een indicatie geeft van de hoeveelheid opgeloste suikers.
- Je meet hiermee het Begin SG (vóór gisting) en het Eind SG (na gisting) om het alcoholpercentage te berekenen en de voortgang van de gisting te controleren.
- De meeste hydrometers zijn geijkt op 20 graden Celsius; als je op een andere temperatuur meet, moet de waarde gecorrigeerd worden om nauwkeurig te zijn.
Wat is een hydrometer?
De hydrometer is een instrument om de dichtheid van een bepaalde vloeistof, zoals bier, te meten. Het ziet er eigenlijk uit als een soort van dobber. Op deze dobber staat een schaalverdeling, meestal in de waarde SG. De meeste hydrometers hebben een bereik van 980 tot 1.150 SG.
Er zijn ook hydrometers vergelijkbaar waarbij de schaal in plato wordt aangegeven. Persoonlijk zou ik de voorkeur hebben voor eentje die echt de SG waarde heeft. Dat rekent in mijn optiek namelijk toch wat makkelijker. Zeker ook als je recept uitgaat van een bepaalde waarde weergegeven in SG. Dit scheelt weer omrekenen.
Kleine tip: Een hydrometer is vrij fragiel en het is daarom aan te bevelen om een reserve in huis te hebben. Mocht de hydrometer stuk gaan, dan heb je namelijk altijd nog een mogelijkheid om metingen van het bier uit te voeren met het reserve exemplaar.
Wanneer gebruik je de hydrometer?
Bij het brouwen van bier gebruik je de hydrometer om de voortgang van het maischen te meten. Het beste laat je daarbij het wort afkoelen tot de geijkte temperatuur. Na het aflezen van het SG is het prima om het monster terug te gooien bij de rest van het wort.
Ook na het koken, dus voor de vergisting is het goed om nogmaals het SG te bepalen. Deze waarde is het begin SG. Het genomen monster gooi je dan het beste niet terug bij het inmiddels afgekoelde wort, want dan loop je risico dat het wort geïnfecteerd wordt door bacteriën. Afhankelijk van de gemeten waarde kun je besluiten of je het soortelijk gewicht wilt corrigeren, dat doe je vooral als de SG-waarde te sterk afwijkt van de gewenste waarde uit het recept.
Een ander moment om de hydrometer te gebruiken is tijdens de vergisting, dit doe je vooral om te bepalen of de vergisting is voltooid. Door gedurende het einde over meerdere dagen te meten wordt het inzichtelijk of de gist klaar is. Is de waarde gedurende drie dagen gelijk, dan is de vergisting klaar. De gemeten waarde is het eind-SG.
De digitale hydrometer
Er zijn tegenwoordig ook digitale hydrometers beschikbaar, zoals de Brewbrain Float. Zo’n digitale hydrometer drijft tijdens de vergisting in het gistvat en geeft je realtime inzicht in de vergisting. Vaak verbind je zo’n hydrometer via WiFI met het internet en kun je vervolgens met een app zien wat de temperatuur is en hoe het soortelijk gewicht ervoor staat.
Zo gebruik je een hydrometer bij het bier brouwen
Vul eerst een maatglas met het wort of jongbier. Tijdens het brouwen zelf kun je de vloeistof het beste laten afkoelen. Als je meet tijdens de vergisting dan hoef je niets te doen wat betreft de temperatuur.
Wanneer je het maatglas hebt gevuld is het tijd om de dobber in de vloeistof te laten zakken. Kijk nu naar het oppervlak, dus daar waar het bier (in wording) de hydrometer raakt. Dit is de waarde van de meting.
Let op: Over het algemeen werkt een hydrometer het beste op een vloeistof dat zo’n 20 graden celsius is. Dit is namelijk de geijkte temperatuur. Controleer het hulpmiddel voor gebruik met water op de geijkte temperatuur.
Hydrometer vs. refractometer bij het bier brouwen
Bij het brouwen zelf vind ik het toch wel fijner om een refractometer te gebruiken. Het voordeel daarvan is namelijk dat er voor elke meting slechts enkele druppels wort nodig zijn.
Daarnaast koelen deze druppels sneller af dan een maatbeker vol met heet wort. Een meting is daarom dus sneller en naar mijn idee ook nauwkeuriger uit te voeren.
Tijdens de vergisting gebruik ik echter weer een hydrometer om zo de waarde van het bier te bepalen. Dit komt omdat de alcohol ervoor zorgt dat het lastiger is om te rekenen met een refractometer. Alcohol zal het licht namelijk anders breken. Er zijn, volgens mij, wel formules om deze afwijking te corrigeren, alleen heb ik me daar nog niet in verdiept.
Hydrometer temperatuur corrigeren
De meeste hydrometers zijn geijkt om metingen uit te voeren op een bepaalde temperatuur. Als de temperatuur van het wort hoger of lager is dan de geijkte temperatuur, dan kan de gemeten waarde afwijken. Over het algemeen zijn de meeste hydrometers geijkt op 20 graden celsius.
Gelukkig is het mogelijk om de gemeten waarde corrigeren, gebruik hiervoor de onderstaande tool en bepaal daarmee de correcte SG-waarde.
Hydrometer temperatuur correctie
Veelgestelde vragen over de hydrometer
We vullen een ‘maatbeker’ met daarin een het wort of jongbier. Vervolgens voegen we de hydrometer aan het bier in wording toe. Hoe dieper de meter zakt, hoe lager de dichtheid is.
De hydrometer zal op basis van de dichtheid blijven drijven. Op het punt dat de meter het bier raakt is een getal af te lezen. Dit is de waarde die we nodig hebben.
Op basis van het SG zijn we onder andere in staat om het alcoholpercentage te berekenen. Daarnaast kunnen we het verloop van de vergisting bijhouden.
Dan is de vergisting waarschijnlijk voltooid. Als je meerdere dagen dezelfde meting krijgt, is het bier meestal uitgegist. Dit is het moment om te bottelen of verder te lageren.
Ja, een hydrometer is herbruikbaar zolang je hem zorgvuldig behandelt. Spoel hem na elk gebruik af met warm water en droog voorzichtig af. Bewaar hem in het bijgeleverde kokertje om breuk te voorkomen.
4 reacties op “De hydrometer, zo gebruik je hem bij het brouwen van bier”
Ik heb de hydrometer altijd tot 210 ml gevuld en daarna de dobber erin laten zakken. Is dit wel correct?
Zolang de hydrometer de bodem niet raakt is het prima.
Soms is de wort nog troebel. Heeft dat invloed op de dichtheid van je wort en dus op de hoogte van je SG?
De invloed van de deeltjes die het wort troebel maken is voor zover ik weet echt minimaal. Je zou het eventueel kunnen laten bezinken voordat je gaat meten.