Het soortelijk gewicht is een term die veel wordt gebruikt bij het brouwen van bier. Maar wat is het eigenlijk precies en wat kun je er allemaal mee?
Wat is het soortelijk gewicht van bier?
Met het soortelijk gewicht (afgekort: SG) wordt ook wel de soortelijke massa of dichtheid van een bepaalde materie, zoals bijvoorbeeld bier, bedoeld. Alles heeft namelijk een bepaalde dichtheid. Deze dichtheid zorgt er bijvoorbeeld voor dat bepaalde zaken in het water blijven drijven (lagere dichtheid), terwijl andere zaken zullen zinken (hogere dichtheid).
Bij het brouwen van bier zal de wort vergistbare suikers bevatten. Deze suikers hebben een hogere dichtheid, dan bijvoorbeeld het water waarin deze zijn opgelost. Tijdens de vergisting zullen de suikers worden omgezet in onder andere alcohol en koolzuur. Deze hebben een lagere dichtheid.
Wanneer meet je het soortelijk gewicht?
Er zijn in principe twee vaste momenten bij het brouwen van bier, waarop het soortelijk gewicht het beste bepaald kan worden. Dit is voordat het wort geënt zal worden. Deze meting is de ‘beginmeting’ en het gemeten soortelijk gewicht noemen we het begin SG.
Het tweede moment is als de vergisting is voltooid. We meten dan de ‘eindstand’ en dat getal noemen we het eind SG.
Het is natuurlijk ook mogelijk om tussentijds metingen uit te voeren. Tijdens het maischen kan dit worden gedaan om te bepalen of het verwachtte begin SG gehaald zal worden.
Als de vergisting van bier bezig is kan het soortelijk gewicht inzicht geven in de voortgang hiervan. Door bijvoorbeeld meerdere metingen uit te voeren (over verschillende momenten) kan worden gekeken of er een verschil is in de gemeten waardes. Is dit verschil er niet, dan is de vergisting mogelijk al klaar.
Hoe meet je het soortelijk gewicht bij bier?
Het bepalen van het soortelijk gewicht bij het brouwen van bier wordt over het algemeen gedaan met een hydrometer. Het is ook mogelijk om dit te doen met een refractometer.
Hydrometer
De hydrometer is een soort van dobber. Deze dobber zal in een maatglas met het wort en later ook het uiteindelijke bier worden geplaatst. Op basis van het soortelijke gewicht zal deze hoger of lager gaan drijven.
Refractometer
Dit is een optisch meetinstrument om de dichtheid van een vloeistof te bepalen. Het instrument bepaald door het gebruik van licht de dichtheid.
De dichtheid wordt tegen een brekingsindex voor een specifieke vloeistof gelegd om een gehalte bepaling te maken. Afhankelijke van het type meter kan deze bepaling een waarde SG zijn, maar ook plato of brix zijn mogelijk.
Wat kun je met het soortelijk gewicht van bier?
Een van de voornaamste toepassingen van een begin en eind SG is het bepalen van het alcoholpercentage. Andere redenen om het SG te bepalen is inzicht krijgen in het verloop van de vergisting of juist om te kijken of het maischen wel goed verloopt.
Soms wordt een verwacht begin SG vermeld in een brouwrecept. Door het meten van een begin SG krijg je inzicht in hoe goed (of slecht) je hebt gemaischt. Aan de hand van de gemeten waarde heb je duidelijk wat je rendement is.
Aan de hand van het soortelijk gewicht tijdens het brouwen heb je inzicht en weet je of je het soortelijk gewicht eventueel moet bijstellen. Dit bijstellen kan het beste plaatsvinden voor de vergisting.
