Het is tijd voor een verhaaltje uit de oude doos. Zo’n twee jaar geleden hoorde ik ineens een harde klap en het gerinkel van glas. Na een korte zoektocht in huis kwam ik terecht in de kelder en ontdekte ik het resultaat van waarschijnlijk een onvoltooide vergisting.
De omstandigheden waren er helaas ook niet echt naar. Een redelijk lange periode waarbij de temperaturen tussen de 32 en 37 graden lagen. De hittegolf duurde lang genoeg om ook van de normaal gesproken zo koele kelder een warme plek te maken.
Uiteindelijke schade: een kelder dat ruikt naar bier. Glasstukken op plekken waarvan ik niet wist dat het daar terecht kon komen. In totaal zijn er drie flessen geklapt en dat op een batch van ruim 30 flessen.
Tot dusver mijn spannende ervaring dat ik deel omdat dit verhaal niet op zichzelf staat. Op de verschillende brouwgroepen op Facebook lees ik regelmatig verhalen van beginnende hobbybrouwers die zonder het SG te meten al vrij vlot gaan bottelen. Ik vind het met de wijsheid van nu best gedurfd om te bottelen zonder te weten of de vergisting eigenlijk wel klaar is.
Wat is een onvoltooide vergisting?
Bij een onvoltooide vergisting is de vergisting nog niet klaar. Als er op dat moment gekozen wordt om het bier te bottelen, dan kan dit betekenen dat de hergisting op fles iets heftiger zal verlopen.
Doorgaans wordt er bij het bottelen suiker toegevoegd om te zorgen dat hergisting optreedt. Hierbij zal er onder andere koolzuur in het bier komen. Doordat de vergisting nog niet klaar is zal het jongbier ook nog vergistbare suikers bevatten. Opgeteld kan dit resulteren in te veel druk op de fles.
Te veel druk in de fles kan zich weer uitten in bieren die als een gek gaan spuiten bij het openen. De druk wil ineens weg en neemt daarbij alles mee. Wat er ook kan gebeuren is hetzelfde als in mijn situatie: flesjes die uit elkaar spatten.
Het volgen van de handleiding
Toen ik begon met het brouwen in 2015 maakte ik gebruik van de starterkit van Brooklyn Brew Shop. Een erg leuke manier om de eerste stappen te zetten in deze verslavende hobby. Nauwgezet de handleiding volgen en helemaal geen metingen doen, want dat staat niet in de handleiding.
Ook de tijdslijn van vergisting en bottelen werd zonder er al te veel bij nadenken gevolgd. Helemaal trots was ik toen ik na 4 weken mijn eerste bierflesje opende. Het trotse gevoel maakte al snel plaats voor teleurstelling, want het bier gutste er gewoon uit.
Waarschijnlijk was de vergisting dus nog niet helemaal klaar en dat in combinatie met de aanbevolen honing die ik per flesje erin heb gedaan heeft gemaakt dat de gist nog een kleine afterparty heeft gehouden op de fles.
Is twee weken wel genoeg?
Normaal gesproken zou ik zeggen van wel. Maar na het incident met de knallende flessen en het veiligstellen van de intacte flessen speel ik tegenwoordig liever op safe. Ik probeer dan ook een periode van 3 weken aan te houden, waarbij ik tussentijds het bier overhevel.
Over het algemeen is twee weken wel genoeg om een onvoltooide vergisting te voorkomen, maar de ene gist is het andere niet en dan is het tijdsbestek eigenlijk vrij krap.
Wil je op twee weken aanhouden, dan kun je beter de laatste drie dagen van de vergisting elke dag een meting uitvoeren met de hydrometer. Als de eindwaarde nog daalt dan weet je dat vergisting nog bezig is en je even geduld moet hebben.
Op zoek naar de oorzaak
In het geval met de knallende flessen was toen ik de klap hoorde was me niet direct helder dat er sprake was van een onvoltooide vergisting. Na het opruimen en het veilig stellen van de rest van de flessen ben ik nagegaan wat de mogelijke oorzaak kon zijn.
In mijn geval denk ik dat een verandering van mijn routine de boosdoener is geweest en dat in combinatie met de hittegolf is funest geworden. Ik baseer dit op mijn vergistingsschema die tot dat moment eigenlijk altijd hetzelfde was: ik laat het wort vergisten en meestal gaat het bier na twee weken op de fles.
Ditmaal had ik het schema iets gewijzigd. Na anderhalve week heb ik namelijk het wort overgeheveld en heb ik het jongbier een cold crash laten ondergaan. Dit met als doel om het bier helder te krijgen. Helaas met granaatflessen als resultaat.
Leren van de fouten
Het opruimen van de rotzooi viel nog wel mee, maar het veiligstellen van de mogelijk instabiele flessen vond ik nogal spannend. Na het zoeken van de mogelijk oorzaak heb ik geprobeerd lering te trekken uit ‘dit foutje’. Sinds dit moment trek ik drie weken uit voor de vergisting en meet ik rond het einde meermaals het eind sg.
Overigens is niet elke spuitende fles het resultaat van een onvoltooide vergisting. Het kan ook zijn dat de fles nog niet voldoende is geconditioneerd. Zeker als je wat ongeduldig bent na het bottelen kan het zijn dat je net iets te vroeg bent. Het koolzuur heeft zich dan nog niet goed kunnen hechten aan het bier en dat uit zich in schuimende flessen.
