Het ambacht van het brouwen van bier verplaatst zich steeds vaker naar de keuken. Het is een leuke hobby, maar wat moet je nu allemaal weten over het zelf thuis brouwen van bier?
Het begint bij de meeste thuisbrouwers vaak met een klein brouwpakket. In zo’n pakket zitten onder andere de ingrediรซnten zitten om een bepaald bier te brouwen. Hiermee maak je bijvoorbeeld een blond bier, een tripel of een IPA. Zo’n brouwpakket vormt zeker de goede opmaat voor de verslavende hobby dat bier brouwen heet.
Inhoudsopgave
Waarom zelf bier brouwen?
Het zelf brouwen van bier heeft best wel wat voordelen. Allereerst ben je in staat om de volledige controle te hebben over het brouwproces en de ingrediรซnten die je gebruikt. Hierdoor kun je experimenteren met verschillende smaken, aroma’s en stijlen, en je bier volledig aanpassen aan jouw persoonlijke voorkeuren.
Verder is het brouwen van je eigen bier ook een creatieve en leuke activiteit. Het brengt namelijk mensen samen, of je nu alleen brouwt of met vrienden en familie. Bovendien mag je trots zijn op het resultaat van je eigen ambachtelijke bier, dat je kunt delen en laten proeven aan anderen.
Waaruit bestaat bier?
Bier is over het algemeen een (licht) alcoholische drank. Het bestaat voor een groot deel uit water. Verder worden mout en hop gebruikt als smaakmaker en zal de gist zorgen voor koolzuur en alcohol.
Daarnaast geeft gist onder bepaalde condities (temperatuur) bepaalde esters af. Dit uit zich in smaak en aroma’s. Naast water, mout, hop en gist kun je ook kruiden en specerijen gebruiken om bepaalde smaken en aromas aan het bier te geven. Eigenlijk zijn de mogelijkheden eindeloos.
Al die bierstijlen…
Een bier is niet zomaar een bier. Het is een verzamelnaam van heel veel bierstijlen. Een veel gedronken stijl is de pilsener. Daarnaast heb je bijvoorbeeld IPA, Tripel, Stout en Quadrupels.
Een stijl geeft eigenlijk aan wat voor soort bier je kan verwachten. De meeste bierliefhebbers weten bijvoorbeeld dat een Quadrupel wat zwaarder is in alcohol, waardoor je het niet heel snel zal wegtikken.
Denk je aan een pils, dan weet je: laag in alcohol, niet heel uitgesproken in smaak en drinkt goed weg. Zo is een IPA weer goed hoppig en meestal ook redelijk bitter van smaak.
Al deze eigenschappen vormen het samenspel van alle ingrediรซnten. Zo is het ene bier goed hoppig, het andere bier juist lekker moutig en zijn sommige bieren weer redelijk kruidig.
De kleur
De mouten die je gebruikt hebben invloed op twee zaken: de kleur en de smaak van het bier. Als je donkere mouten gebruikt, dan is zal het bier dus ook donkerder van kleur zijn. Het laat zich al raden dat een pilsner voornamelijk met lichte moutsoorten worden gebrouwen.
Het tweede waar mout voor zorgt is de smaak. Dit uit zich dus in de ‘moutigheid’. Sommige bieren zijn zoet, anderen brodig en weer anderen hebben een biscuitachtige smaak. Verder zijn er weer stijlen waarbij karamel is waar te nemen.
De bitterheid
Soms hoor je wel eens: dit bier is goed hoppig. Dat komt dus door de gebruikte hoppen. Een goede hoppigheid uit zich meestal in een lekker bittere bier met vooral een aromatische smaak. Zo kun je smaken van tropisch fruit, citrus of juist weer aardse smaken waarnemen.
Hop wordt vooral gebruikt vanwege de conserverende werking, waardoor het bier langer te bewaren is. Verder geeft het dus in bepaalde mate bitterheid aan het bier en dus aroma’s die fruitig van aard kunnen zijn.
Het karakter
Het derde deel van het bier is de gebruikte gist. Dit is de werkende factor. Gist zet namelijk suiker om alcohol en koolzuur. De hoeveelheid en de soorten suiker bepalen uiteindelijk of het bier vol of juist droog van karakter is.
Daarnaast is gist in staat om bepaalde esters af te geven. Als je een Duits Weizenbier drink dan herken je vast wel het banaanachtige. Dit is echt de invloed van de gebruikte gist. Bij Belgische bieren neem ik zelf altijd een bepaalde ‘gistige’ smaak waar.
Het recept
Eigenlijk draait het bij het zelf brouwen van bier om balans. De samenhang van de gebruikte mout, hop en gist zorgen voor het uiteindelijke bier. Hiervoor gebruik je dus een brouwrecept. In dit recept staan de stappen die je moet zetten op de als je het bier gaat brouwen.
Daarnaast bevat het recept onder andere welke mouten, hoppen, gist en eventuele andere ingrediรซnten die je hebt gebruikt. Een recept beschrijft de manier waarop je een bepaalde bier moet brouwen. Verder vind je er ook de waarden soortelijk gewicht terug. Zo weet je dus met welk waarde begin sg en eind sg het recept werkt. Daarnaast geeft het je de mogelijkheid om keer op keer hetzelfde bier te kunnen maken.
Wat gebeurt er bij het maken van bier?
Als je thuis bier gaat brouwen, dan ga je het zetmeel in de mout omzetten in vergistbare en niet vergistbare suikers. Deze suikers vormen de voeding voor het gist. De gist zal zich namelijk te goed gaan doen aan de suikers. Ze eten de suikers op en zetten deze om in onder andere alcohol en koolzuur.
De hoeveelheid mout en de wijze waarop je deze gaat verwarmen hebben invloed op het uiteindelijke alcoholpercentage. Zo wordt er bij het brouwen van bijvoorbeeld een pilsner minder mout gebruikt dan bij een quadrupel.
Wat je eigenlijk doet bij het zelf brouwen van bier is de juiste omstandigheden creรซren voor het gist. Vervolgens laat je de gist rustig het werk doen en uiteindelijk heb je bier.
Welke stappen moet je zetten?
Bij het brouwen van bier verwarm je een beslag van geschroot mout met water tot bepaalde temperaturen. Deze stap het maischen.
Door het mout te schroten komt het zetmeellichaam open te liggen en door het beslag te verwarmen worden bepaalde enzymen actief. Deze enzymen gaan het zetmeel in de mout opknippen in suikers. Afhankelijk van de temperatuur krijg je vergistbare dan wel niet-vergistbare suikers.
Als het maischen klaar is, ga je de mout scheiden van het suikerwater. Dat suikerwater (het wort) heb je nodig. Dit scheiden kun je bij kleinere batches heel goed doen door het beslag door een zeef heen te halen.
Hierna is het tijd voor de volgende stap: het wort koken. Deze stap zorgt ervoor dat het wort steriel wordt. Daarnaast voeg je tijdens het koken voeg je op gezette tijden de hop toe. Hoe langer de hop meekookt hoe bitterder het bier zal zijn. Dus korter meekoken geeft meer aroma’s.
Na het koken koel je het wort zo snel mogelijk met koud water af naar een temperatuur waarop de gist het beste presteert. Deze gist voeg je dan toe en vervolgens zet je het vat voor twee tot drie weken weg. In de tussentijd zal de gist zich te goed doen aan de vergistbare suikers. Deze suikers worden onder andere omgezet in alcohol en koolzuur. Wat soms overblijft zijn onvergistbare suikers, deze geven meestal volheid aan je bier. Verder zal de gist tijdens de vergisting uiteindelijk naar beneden zakken en daar een dikke laag vormen. Deze laag laat je achter als je het bier gaat bottelen.
Dit zijn beknopt de te doorlopen stappen. Als je zelf thuis bier gaat brouwen, zul je merken dat er meerdere concrete stappen zijn waar te nemen. Deze vormen samen het brouwproces.
Hoe te beginnen met brouwen?
Dit heb je nodig om zelf bier te brouwen
Voordat je echt aan de slag kunt gaan, is het belangrijk om alle benodigde materialen bij de hand te hebben. Hier is een overzicht van de essentiรซle items die je nodig hebt:
- Brouwketel: Een grote pot waarin je het bier gaat brouwen.
- Spoelwaterketel: Een aparte ketel om het spoelwater op de juiste temperatuur te brengen.
- Filteremmer: Een emmer om het beslag in te spoelen.
- Gistingsvat: Een vat waarin het wort kan fermenteren.
- Gistemmer: Een emmer met een waterslot om de vergisting te controleren.
- Thermometer: Om de temperatuur van het mengsel te meten.
- Hydrometer: Voor het meten van het alcoholpercentage.
- Reinigingsmiddelen: Om ervoor te zorgen dat alles grondig schoon is.
Het zijn overigens allemaal materialen die je vaker kunt hergebruiken, dus als je deze eenmaal hebt dan heb je daar lange tijd plezier van. En verder zijn er alternatieven voor de ketels, de zogeheten all-in-one ketel zoals de Easybrew / Brewmonk. Hiermee maisch, spoel en kook je in dezelfde ketel.
Groeien als brouwer?
Begin klein, maar denk groot. Dat is mijn motto bij het zelf brouwen van bier. Elke keer dat ik ging brouwen heb ik geprobeerd iets anders of iets nieuws te doen.
- Gebruik maken van een filterkuip voor het filteren en spoelen.
- Meten van de pH en het water hierop aanpassen
Op termijn wil ik een giststarter maken en brouwen met hergebruikte gist. Dit zijn stappen die ik zet om elke keer met iets nieuws bezig te zijn.
Begin dus klein
De meeste thuisbrouwers beginnen met een startpakket. Hierin zit meestal alles wat je nodig hebt om een eerste kleine batch te brouwen. Op basis van zo’n pakket zet je op een laagdrempelige wijze de eerste stappen in het zelf thuis brouwen van bier.
Na een startpakket kun je eventueel een navulpakket kopen of je gaat aan de slag met recepten van anderen. Koop je eigen mout in en ga zo’n recept na brouwen. Een volgende stap kan zijn om het recept aan te passen of om gelijk al zelf een recept samen te stellen.
Als je dit allemaal hebt gedaan kun je overwegen om groter te gaan brouwen. Want 5 liter is ook maar 12 tot 15 flesjes en als het goed smaakt dan is de voorraad zo op. Het kan dus een mooie manier zijn om op te schalen.
Leer het brouwproces en de ingrediรซnten kennen
Door een paar keer zelf thuis bier te brouwen leer je alle stappen van het brouwen kennen: het maischen, koken en de vergisting. Daarnaast krijg je handigheid in de handelingen die je moet uitvoeren. Je begint je het ambacht eigen te maken.
Weet daarnaast wat het effect is van een bepaald maischschema. Maar ook wat bepaalde mouten en hoppen doen. Een goede manier hiervoor is bijvoorbeeld het SMaSH brouwen. Hierbij maak je gebruik van slechts een moutsoort en een soort hop. Het effect van beide is dan goed te zien.
Je kan ook een batch opsplitsen in twee over meerdere delen en deze vergisten met verschillende gistsoorten. Dat is een goede manier om de gist te leren kennen.
Lees je in en doe vooral kennis op
Er zijn online veel websites (zoals deze) te vinden waar goede uitleg staat over hoe je nu thuis bier moet brouwen. Lees je dus zoveel mogelijk in. Verder zijn er genoeg boeken te verkrijgen die echt alle facetten rondom het brouwen uitleggen. Een goed boek is bijvoorbeeld Verander water in bier geschreven door Adrie Otte.
Als je in de buurt woont van een brouwgilde kun je eens kijken of je hier een dag kan meelopen. Of doe een brouwcursus om iets van een ervaren brouwer te leren. Nog een mooie laatst tip: neem een kijkje bij een brouwerij in de buurt. Daar is de kans heel groot dat ze vertellen over hoe het bier gemaakt wordt.
Er zijn echt zoveel manier om net even dat extra beetje kennis op te doen. Je hebt er echt zoveel aan als je begint met de hobby die bierbrouwen heet.
Leer vooral van je fouten
Door alle stappen op de brouwdag en gedurende het brouwproces op te schrijven kun je makkelijker achterhalen waar een eventuele mislukte batch door veroorzaakt is. De meeste bieren mislukken helaas door niet goed schoon te werken en dat is juist belangrijk.
Het is natuurlijk even balen als je 20 liter van je zelfgebrouwen bier door de gootsteen moet spoelen omdat deze bijvoorbeeld zuur is geworden. Zo is het wegspoelen natuurlijk zonde, maar probeer vooral te kijken waar de oorzaak ligt. Soms ligt het mogelijk aan vieze slangen. Maar als je niet weet wat de precieze oorzaak is, dan is de kans aanwezig dat de volgende batch ook zal mislukken.
Het bijhouden van een logboek is overigens een goede manier om het complete proces bij te houden. Zo kun je makkelijk terugzoeken wat goed gaat en wat juist fout is gegaan.
Geduld is een schone zaak
En tenslotte. Het zelf thuis brouwen van een biertje neemt wat tijd in beslag. Geduld is dus een kostbaar goed. Ga niet continu het gistvat openen, omdat je wilt weten wat het gist aan het doen is. Het gist laat zich niet opjagen en heeft zo’n twee tot drie weken nodig om het klusje te klaren.
Geef gebotteld bier zeker twee weken de tijd om te evolueren. Natuurlijk kan je daarvoor wel proeven om te kijken wat het effect van een paar dagen wachten heeft op het jongbier.
