Als je een recept gaat brouwen dan ga je uit van een (mogelijk) te behalen SG. Helaas kan het gebeuren dat de uiteindelijk waarde afwijkt en dan moet je het soortelijk gewicht gaan bijstellen.
Meestal brouwen we aan de hand van een bepaald brouwzaalrendement. Dit is het rendement van suikers dat we potentieel uit de mout kunnen halen.
Ligt het rendement hoog, dan heb je minder mout nodig en als het lager ligt is er meer mout nodig om hetzelfde resultaat te bereiken.
Als hobbybrouwer kunnen we ons helemaal vastpinnen aan het mogelijke resultaat en tijdens alles stappen van het brouwproces gaan corrigeren. We kunnen het ook losjes benaderen. De keus is aan de brouwer.
Hoe kun je het soortelijk gewicht sturen?
Tijdens het maischen kunnen we meten wat het ‘pre-boil’ SG ongeveer gaat worden. Als het maischen bijna voltooid is kunnen we ook besluiten om iets langer door te gaan, bijvoorbeeld van 60 naar 90 minuten.
Als het SG echter te hoog komt te liggen, dan kun je juist besluiten om het maischen af te breken en door te gaan naar het spoelen. En zelfs het spoelen zou je eventueel kunnen overslaan.
Wanneer het volume na het maischen en spoelen te hoog komt te liggen, kan het soortelijk gewicht juist weer lager uitvallen. In plaats van de 20 liter met een waarde van 1,060 heb je 25 liter van 1,048. Is dit het geval, dan kun je of koken met een hogere insiteit of juist langer koken (90 minuten ipv 60). Let wel op dat je de hop dan iets later toevoegt.
Het soortelijk gewicht kunnen we op twee manieren bijstellen:
- Verhogen met suiker
- Verlagen met water
Het SG verhogen met suiker
Als het SG te laag is, dan kun je ervoor kiezen om (kristal) suiker toe te voegen. Omdat kristal suiker geen smaak en kleur afgeeft is dit een goede manier om het SG te verhogen. Wil je 1 punt in SG stijgen, dan heb je ongeveer 2,5 gram suiker per liter wort nodig.
Wil je 1 punt in SG stijgen, dan heb je ongeveer 2,5 gram suiker per liter wort nodig.
Dit getal lijkt wat laag. Maar op een batch van 15 liter zal er dus 37,5 gram suiker nodig zijn om slechts 1 punt te stijgen. Waarschijnlijk is 1 punt verschil geen reden om meteen suiker toe te gaan voegen. Bij grotere verschillen is het wel het overwegen waard. Willen we bijvoorbeeld 20 punten stijgen, dan hebben we al 750 gram suiker nodig.
Het SG verlagen met water
Als het soortelijk gewicht te hoog is, dan kun je deze verlagen door water toe te voegen. Om 1 punt in SG te zakken heb je ongeveer 20-25 ml water per liter wort nodig. De hoeveelheid is echter afgerond, omdat we zoveel getallen achter de komma komen te zitten.
Om 1 punt in SG te zakken heb je ongeveer 20 – 25 ml water per liter wort nodig.
Heb je 15 liter bier gebrouwen met een SG van 1,055, terwijl je eigenlijk uitging van 1,045. Dan heb je in totaal zo’n 3,33 liter water nodig om op het gewenste soortelijk gewicht uit te komen.
Wanneer het soortelijk gewicht bijstellen?
Je kunt het soortelijk gewicht gaan corrigeren na het koken, vlak voor de vergisting gaat plaatsvinden. Als het uiteindelijk SG te laag is, dan kun je suiker (bijvoorbeeld kristalsuiker) of moutextract toevoegen om dit op de gewenste waarde te krijgen. En als het SG te hoog ligt, dan voeg je water toe.
De suiker zou ik oplossen in heet water en toevoegen als het koken is voltooid, of in de laatste 5 minuten van het koken. Zodat het goed kan oplossen in het wort.
Water kun je ook tijdens het koken toevoegen, of je kookt het vooraf voegt deze afgekoeld toe aan het afgekoelde wort.
Een alternatief is suiker na een aantal dagen toevoegen als de vergisting wat rustiger wordt. De suikers in het wort zijn dan grotendeels opgegeten door het gist en het toevoegen van suiker geeft een extra boost en zal de gistcellen nog aan het werk zetten. Er is echter wel een kans op infectie.
Is het corrigeren echt nodig?
In mijn ogen is het niet perse nodig. Meestal praten we over een heel klein verschil. Het is zaak van bepalen wat je rendement is, zodat je beter op recepten kan participeren. Daarmee voorkom je ook dat het vaker gaat gebeuren.
Als het te verwachten SG bijvoorbeeld 1,060 is en je hebt een uiteindelijk SG van 1,055, dan is het niet noodzakelijk om het soortelijk gewicht te gaan bijstellen. Echter soms is het verschil zo groot dat je wel moet gaan corrigeren. Dat is helemaal geen probleem.
Het corrigeren kan wel een effect hebben op het bier. Deze kan namelijk droger worden als er meer suiker wordt toegevoegd. Het toevoegen van water om het SG te verlagen kan echter leiden tot een wat dunner bier. Hier moet je dus rekening mee houden.
Dus als je aan het brouwen bent en je meet een soortelijk gewicht dat afwijkt van de verwachtte te behalen waarde, dan is het zaak om te kijken hoe groot het verschil is. Vervolgens moet je zelf gaan bepalen welk verschil je acceptabel vindt.
Op zoek naar de mogelijke oorzaak
Het soortelijk gewicht bijstellen is in principe geen enkel probleem. Het kan nu eenmaal voorkomen. Daarom is het vooral van belang dat je een logboek bijhoudt gedurende het brouwen. Op deze manier kun je eventuele oorzaken terugvinden.
Als het SG consequent blijft afwijken van de waarde die wordt verwacht, dan kan het zijn dat je brouwzaalrendement hoger of juist lager ligt. Het is dan belangrijk om de recepten af te stemmen op jouw rendement.
Als je rendement schommelt, dan kan het bijvoorbeeld zijn dat je te veel of te weinig water gebruikt. Verschillen kunnen ook worden veroorzaakt door het gebruik van afwijkende mouten.
Een voorbeeld uit eigen ervaring
Een tijd geleden was ik een tripel aan het brouwen. Aan het einde van het koken ben ik het SG gaan meten. Deze lag dus veel lager dan eigenlijk zou moeten. Mijn rendement lag op 55% in plaats van de 75% procent waar het recept mee berekend was.
Ik heb uiteindelijk wat kristalsuiker toegevoegd aan het wort. Deze heb ik eerst gekookt in heet water en vervolgens (redelijk) afgekoeld toegevoegd aan het wort. Het voordeel van kristalsuiker is dat dit het SG verhoogt, maar geen kleureffect heeft op het bier.
Een mogelijke oorzaak was dat ik veel meer water heb gebruikt, dan eigenlijk nodig was. Ik was bezig met een batch voor 10 liter en ik ben geëindigd met ruim 15 liter. Dat is dus niet goed. Uiteindelijk was dit voor mij de aanleiding om de volgende rekenhulp te maken
17 reacties op “Het soortelijk gewicht sturen en corrigeren: dit moet je doen”
Volgens mij klopt de calculator niet. Ik vul 1.5 liter in (ben een starter aan het maken) en vul een SG van 1050 in, terwijl ik op 1040 moet uitkomen. Er staat dat er 3.75 liter water bij moet, lijkt me sterk.
Dat is inderdaad vrij veel water. Er zat een foutje in de calculator, deze is nu opgelost. Dank je wel voor het vinden ervan.
Even een vraag. Ik zou een start sg moeten hebben van 1091 maar meet 1052. Ik maak een quadruppel. Volgens de calculator moet in 1600 gram suiker toevoegen aan 16liter wort. Is dat moet erg veel om de sg te verhogen?
Hallo. Dank voor je reactie. 1600 gram klinkt misschien veel, maar het is eigenlijk slechts 1,6 kilogram. Er is een verschil van 40 punten in SG dat je wilt inlopen, daar is best wat suiker voor nodig. Je hebt om 1 SG punt te halen ongeveer 2,5 gram suiker nodig per liter water, dus voor 16 liter wort en 40 punten kom je snel uit op 1600 gram.
Word ie dan niet mier zoet of word als het goed is deze suiker allemaal omgezet naar alcohol? Of heeft het nu een veel zoetere smaak. Kan ik ook minder toevoegen om zo in de buurt banden sg te komen zoals 10 punten eronder gaan zitten of is dat niet verstandig?
Kristalsuiker is vrij makkelijk te verteren door de gist, dus in principe zou je er qua zoetigheid niet veel van moeten merken.
Dank voor je reactie. Ik heb heb suiker toegevoegd en de sg is 30 punten gestegen met ongeveer 1600gr suiker
Moet je na toevoegen van suiker het sg weer meten?
Ik ben nu 1,5 dag verder. Heb wel suiker toegevoegd maar niet gemeten (beginnersfoutje)
Je zou het wel kunnen meten na toevoegen, maar nu je anderhalve dag verder bent zou ik het wort gewoon met rust laten.
Hallo Andy, wij hebben een bier gebrouwen gisteren de begib sg hoorde 1064 te wezen alleen nou was deze 1036.
Wij zagen dat we de suiker na een aantal dagen van de vergisting konden toevoegen. Adviseer jij ons kristalsuiker er bij te doen zo ja? Als droge suiker of als suiker water. Ik hoor graag van u. Alvast bedankt
Ik zou gewoon kristalsuiker gebruiken. De hoeveelheid oplossen in water, dat afkoelen en dat toevoegen aan het vat. Zo weet je zeker dat het goed opgelost is.
Hallo,
ik gebruik de brewbrain en mijn laatste brouwsel zat, volgens de meting op 1176 !!!
Het zat al in het gistvat dus ik ga het niet aanlengen met water.
Ik heb ook lactose gebruikt en een compleet pak ruitspekjes wat de meting ook zou kunnen verstoren.
Nu laat ik het gewoon uitgisten of hebben jullie een ander idee?
Ik zou het gewoon laten uitvergisten. Als de activiteit minder wordt, dan even meten. Door drie dagen achter elkaar te meten weet je of het SG stabiel is, dus dat de gist klaar is en dan kun je gaan bottelen.
Hey Andy,
Ten 1ste complimenten voor de super toffe en vooral leerzame website…dankjewel hiervoor!
Onze laatste 2 brouwsels, 25 liter moutpakketen van Brewolution, hadden een begin SG wat zo’n 60 punten lager lag dan het begin SG volgens recept. Wij zouden dan ook graag het beoogde begin SG willen meten tijden het maischen en/of de kook oftewel het zogenaamde het ‘pre-boil’ SG.
Wat ons echter niet helemaal duidelijk is is hoe we deze meting(en) uit dienen te voeren…welk meet instrument kunnen we het beste gebruiken, dienen we de wort af te koelen en dienen we er een formule op los te laten?
Thanks voor de (hopelijk behulpzame) reactie! 👍🏼
Groetjes,
Thijs & Martien
Dank je wel! Je kunt met een hydrometer of met een refractometer het SG meten. Met een hydrometer moet je het wort eerst afkoelen naar zo’n 20 graden om een goede meting te kunnen doen. Ik heb een hele tijd geleden een rekentool gemaakt waarmee je kunt terugrekenen naar het juist SG als je met een hogere temperatuur gaat meten. Verder heb je met een hydrometer best wat wort nodig, omdat je meet met een dobber. Bij een refractometer heb je slechts enkele druppels nodig dat koelt daarom zo snel af dat je vrij vlot het SG kunt bepalen.
Hoe kun je bijsturen tijdens het maischen (en dus vóór het spoelen) ?. Brewfather geeft een pre-boil SG aan, maar dit is ná het spoelen. Ik zou graag willen weten tijdens het maischen zelf, of ik ná het spoelen goed zit, ofdat er minder/meer gespoeld moet worden. Tijdens het spoelen voeg je uiteraard water toe, maar ook (een klein beetje) suiker. Ik heb ergens gelezen dat je spoelwater op het einde een sg van 1.020 zou hebben.
Je kunt natuurlijk het SG tijdens het maischen meten. Besluiten om wat langer door te gaan in de hoop dat je wat extra SG punten kunt pakken. Daarnaast zou je op basis daarvan het spoelen aan kunnen passen. Bepaald volume spoelen, vervolgens SG meten en daarna weer extra spoelen en dan SG meten.