Bier wordt steeds populairder. De schappen met ‘speciaal’ bier staan vol met flesjes met daarop mooie uitnodigende etiketten. Een term die hand-in-hand gaat met speciaalbier is craft beer. Maar wat is dat nu eigenlijk?
Jarenlang is het bierlandschap gedomineerd door de grote commerciële pils brouwerijen. Kleine brouwerijen werden opgekocht en uiteindelijk gesloten, met als grote doel het marktaandeel op te slokken.
Het ondergistende pils kreeg dus veel meer voet aan de grond. Het ondergistende bier was nieuw en dat terwijl er in lang vervlogen tijden voornamelijk bovengistende bieren werd gebrouwen.
Deze bovengistende bieren werden vooral door kleine onafhankelijke brouwerijen. Stuk voor stuk waren dit bierstijlen die meestal symbool stonden voor een bepaalde stad of regio. Eigenlijk is het speciaalbier zoals we dat nu kennen niet zo heel erg nieuw. Ze zijn helaas door alle overnames en sluitingen beetje bij beetje van het toneel verdwenen.
Wat is Craft bier?
Craft beer is bier dat op ‘ambachtelijke wijze’ wordt gebrouwen door kleine onafhankelijke brouwerijen. De term is komen overwaaien uit Amerika. Kort samengevat is craft beer het antwoord op de jarenlange dominantie van de commerciële brouwerijen, die alleen maar pils brouwen.
Brouwerijen van craft beer brengen het ambacht van het brouwen terug. Bier wordt gebrouwen vanuit een passie. Tevens wordt er veelal in kleinere batches gebrouwen met een grote diversiteit op het gebied van smaak.
Voor veel mensen staat craft bier gelijk aan speciaalbier. En ik denk dat er door het ambachtelijke aspect een grote groep van bierliefhebbers wordt aangesproken. Want de groep lijkt juist op zoek te zijn naar dergelijk bier om de smaakhorizon te verbreden.
Veel craft bier brouwerijen schuwen het gebruik van bijvoorbeeld grote hoeveelheden hop niet. Daarnaast worden veel oude verloren gewaande bieren op nieuwe wijze leven in geblazen.
De craft beer revolutie
In 1978 werd in Amerika een streep gezet door het verbod op het thuisbrouwen. Dit verbod was namelijk een overblijfsel van de drooglegging uit de jaren 30.
Het opheffen van het verbod en de import van ‘andere bierstijlen’ uit het buitenland veroorzaakten een ware revolutie. Veel hobbybrouwers begonnen namelijk met het brouwen van deze nieuwe stijlen.
En zoals het soms gaat met hobby’s lopen dingen uit de hand. Hobbybrouwers zijn daardoor in staat om er hun beroep van te maken. Ineens komen er veel kleine brouwerijtjes bij en leert het volk kennismaken met de nieuwe smaken.
Het brouwen als ambacht. De craft beer revolutie is een feit.
Craft bier in Nederland
In ons land beheersten in de jaren 60-80 een klein aantal brouwerijen de markt. Ze deden dit vooral met het ondergistende pils. Oude stijlen zoals de stout waren zo goed als verdwenen en vergeten. Mensen dronken dus ondergistende bieren en heel af en toe kwam er uit België wat speciaalbier overwaaien.
Na de craft bier revolutie in Amerika begon het in Nederland ook te borrelen. In 1980 werd bijvoorbeeld Stichting Pint opgericht. Een stichting met als doel om de biercultuur in Nederland te bevorderen.
In dezelfde periode begon in Arcen de Arcense Stoombierbrouwerij weer met het brouwen van bovengistende bieren. Eerst als zelfstandige brouwerij. Echter werd de brouwerij niet veel later overgenomen en uiteindelijk hernoemd naar Hertog Jan.
Verdere ontwikkeling van de craft scene
In de jaren 90 en daarna gaat het wat harder met het aantal brouwerijen in Nederland. Elk jaar begint er wel een kleine brouwerij. Daarnaast groeit ook vanuit de consument de interesse in het speciaalbier / craft bier.
De laatste jaren groeit het aantal brouwerijen best wel explosief. Zo zijn er in 2020 bijna 800 brouwerijen actief. Overigens hebben ze niet allemaal eigen ketels, een deel is namelijk huurbrouwer.
In Nederland kunnen craft beer brouwerijen zich aansluiten bij een branchevereniging: CRAFT (voorheen: Klein Brouwerij Collectief). Deze vereniging heeft rond de 170 leden en omschrijft een CRAFT-brouwer als volgt:
Onafhankelijk: maximaal 25% van de aandelen in handen van een niet-CRAFT-brouwer.
Authentiek: brouwt (hoofd)bier op onverdunde basis en gebruikt geen mais, rijst of andere ingrediënten om kosten te reduceren (geen high-gravity).
Eerlijk: is open over ingrediënten, afkomst en productielocatie
Volume: maximum volume hectoliters ligt op één (1) miljoen.
De Stichting craft organiseert sinds een aantal jaren een jaarlijkse conferentie. Bij deze conferentie doen brouwerijen kennis op over het ambacht dat bier brouwen heet.
Kleine jongens worden groot
De grotere brouwerijen zijn verenigd in de vereniging genaamd Nederlandse Brouwers. De vereniging telt zo’n 15 leden en tezamen hebben ze 95% van het Nederlandse bierlandschap in handen.
Enkele leden van de vereniging zijn onder andere Heineken, Royal Swinkels, Lindeboom, Gulpener en Grolsch.
Onder de recente leden zijn Two Chefs Brewing, Kompaan, Brouwerij Noordt en sinds kort ook het Uiltje te vinden. Vooral dit rijtje is vind ik persoonlijk vrij opvallend. Het zijn brouwerijen bekend als ‘craft’, maar verder ook groot om mee te doen met de grote jongens. Best wel tof.
‘Pils’ brouwerijen worden crafty
In Nederland zijn een aantal brouwerijen van het commerciële pilsbier, begonnen met het brouwen van speciaalbier. Zo zijn er al een aantal die bijvoorbeeld ipa’s brouwen.
Brand, uit Wijlre, schrijft jaarlijks een wedstrijd uit voor hobbybrouwers waarbij een bepaald type bier gebrouwen moet worden. Hierdoor hebben ze bijvoorbeeld een IPA, Porter en Saison aan het assortiment kunnen toevoegen.
Grolsch heeft de proefbrouwerij. Hier zijn verschillende type bieren gebrouwen. Van deze brouwsels zijn onder andere de Weizen IPA, Saison en de Session IPA in de supermarktschappen zijn beland.
Gulpener brouwt bier op verantwoorde wijze met ingrediënten binnen een straal van 25 kilometer rondom Gulpen. Daarnaast brouwen zij ook onder andere een IPA. Verder hebben zij een aantal malen samengewerkt met kleinere brouwerijen om eenmalig een bepaald type bier te brouwen. Enkele voorbeelden van collabs zijn die met het Uiltje, vandeStreek, de Prael en Kompaan.
Overnames door de grote namen
En weer lijkt langzaam de geschiedenis zich deels te herhalen en worden er zo nu en dan brouwerijen overgenomen. De grote merken zien het eigen aandeel namelijk kleiner worden. Om te een bredere markte te bedienen, nemen ze dus de ambachtelijke craft brouwerijen over.
Zo nam Heineken het Amerikaanse Lagunitas over. Heeft Duvel-Moortgat een (groot) aandeel in brouwerij ’t IJ. Swinkels Family brewers deed goede zaken door brouwerij de Molen over te nemen. En vrij recentelijk (april 2021) werd ook ’t Uiltje ingelijfd. En onlangs werd Oedipus en niet veel later ook de Texelse bierbrouwerij overgenomen door Heineken.
Tot nu toe blijven de merken gewoon merken en lijkt er niet veel te veranderen. De IPA van Lagunitas wordt nu ook in ons land gebrouwen bij de Brand brouwerij in Wijlre. En eigenlijk is dat ook wel weer tof.
Craft beer vs. commercieel bier
Craft beer spreekt mij aan, omdat het snel vernieuwt en veranderd. Tevens experimenteren craft brouwers vaker met bepaalde ingrediënten, wat het bier meestal ten goede komt.
Grote commerciële brouwerijen zijn vooral bezig met het brouwen van grote volumes bier. Daardoor lijkt de winst vooral op de eerste plaats te staan. Door middel van het opkopen van kleine ambachtelijke brouwerijen kunnen de gevestigde namen blijven groeien. Ik denk dat ze op deze manier speciaalbier in huis kunnen halen in plaats van het zelf te brouwen.
Persoonlijk vind ik dat er niets mis is met commercieel bier. Het is vaak goed en lekker bier, maar het blijft vooral veel van hetzelfde. Dat laatste is juist waar ik niet naar op zoek ben: Ik wil gewoon nieuwe speciaalbieren ontdekken en daarmee ook onbekende smaken verkennen.
Is craft nog wel craft?
Zoals je ziet worden kleinere brouwerijen groter en daardoor wordt ook de afzet dus ook groter en dat is goed. Het ambacht blijft echter bestaan. Gewoon goede bieren brouwen met goede ingrediënten. Niet beknibbelen op wat er in het bier gaat om zo een hogere marge te kunnen maken.
Ergens denk ik dat de term craft bier vooral een marketing term is geworden. Als je hoort: dit is mooi ambachtelijk bier, dan denk je snel aan een sympathieke brouwer. In de meeste gevallen met zijn handen in de mout en de hop.
Noem het speciaalbier, of gewoon bier. Het maakt niet zoveel uit, want in de basis is en blijft het bier. Gebrouwen met passie. Meestal dan.
Waar kun je online speciaalbier kopen?
Natuurlijk kun je tegenwoordig goed terecht bij de slijterij of in de supermarkt voor craft beer. Als je liever thuis blijft zijn er gelukkig best veel webshops waar je goed bier kan kopen. En waar het assortiment bovendien vrij uitgebreid is. Over de jaren heen heb ik bij verschillende shops bestellingen geplaatst.
Enkele voorbeelden van webshops waar ik goede ervaringen mee heb:
Abonnementen om bier te ontdekken
Door het grote aanbod in craft beer zijn er ook allemaal initiatieven om nieuwe bieren te ontdekken. Zo zijn er bierabonnementen waarbij je periodiek een aantal speciaalbieren thuisgestuurd krijgt. Vooraf weet je vaak niet wat je gaat ontvangen en dat maakt het verrassingseffect des te leuker. Zelf heb ik leuke ervaringen met: My Dear Beer en Beer in a Box.
